Từ lâu cây chuối hột (hay chuối chát, chuối sứ,…) đã không còn xa lạ đối với người Việt Nam. Ở các địa bàn miền núi, người ta thường khai phá cây chuối hột rừng có sẵn trong thiên nhiên.
Còn ở các khu vực đồng bằng thường tự trồng cây chuối hột để sử dụng với nhiều mục đích khác nhau, nhưng phổ thông nhất là làm thực phẩm, phục vụ chăn nuôi gia súc, gia cầm để tăng thu nhập. Ngoài ra, dân gian còn có nhiều bài thuốc khá hay, dễ kiếm, dễ thực hiện từ các bộ phận của cây chuối hột.
qua loa về cây chuối hột
- Tên khoa học : Musabalbisiana Golla (1)
- Họ khoa học: Thuộc họ chuối (Musacea) (1)
- Bộ phận dùng : Lá, hoa, thân, củ, quả, hạt.
- Tính vị : Chuối hột có vị ngọt, chát, tính bình.
- Thành phần hoá học : Bao gồm anthocyanin, cyaniding, delphinidin, enzyme polyphenol oxidase, phytosterol, saponin, tannin, tinh dầu,…(2)
Công dụng của cây chuối hội rừng
Bên canh việc sử dụng các bộ phận để chế biến thành các món ẩm thực, chuối hột có công dụng trong điều trị và tương trợ điều trị một số bệnh sau đây:
- Sỏi thận.
- H ắ c lào.
- Ho ra máu.
- B ăng huyết, tắc tia sữa ở đàn bà sau sinh.
- Béo phì.
- Táo bón.
- Trào ngược axít.
- H ỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường
- hỗ trợ điều trị áp huyết cao và sỏi đường tiết niệu ,.. .
Phân bố và chế biến
Cây chuối được trồng khắp nơi trên sơn hà ta. quờ các bộ phận trên cây chuối hột có thể được thu hoạch, chế biến quanh năm tuỳ theo nhu cầu dùng của mọi người.
Buồng chuối hột
Một số bài thuốc dân gian từ cây chuối hột (3)
Nhắc đến cây chuối hột, nhất là quả chuối hột, trước tiên người ta thường nghĩ ngay đến công dụng điều trị bệnh sỏi thận. Tuy nhiên, càng đi sâu vào tìm hiểu và nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy các bộ phận trên cây chuối hột còn có công dụng điều trị và tương trợ điều trị nhiều bệnh khác nhau.
1. Bài thuốc lợi sữa cho phụ nữ sau sinh
Ngoài các bài thuốc thường nhật mà dân gian vẫn hay sử dụng, muốn được có nhiều sữa sau sinh, chị em đàn bà có thể tham khảo thêm kinh nghiệm dùng bài thuốc từ hoa chuối hột dạ dày sau đây:
- vật liệu: Chuẩn bị 01 cán hoa chuối hột dạ dày, đu đủ non 01 quả, chân giò lợn 01 cái (hoặc chân dê một 02 cặp) và thông thảo 40 g.
- Cách chế biến và dùng : Hoa chuối hột dạ dày bỏ lớp vỏ ngoài cùng, lấy từ lớp vỏ thứ hai, thái nhỏ; thông thảo sắc lấy nước, bỏ hết bã; chân giò lợn (hoặc dê) làm sạch, nhổ hết lông, bỏ móng.
- tất các thứ trên cho vào nồi ninh cho đến khi chân giò đã mềm là có thể dùng cả nước lẫn cái từ 02 – 03 ngày liền sẽ có tác dụng lợi sữa.
- ngoại giả, dân gian cũng có một số cách hết sức đơn giản khác để góp phần lợi sửa cho đàn bà sau sinh, như dùng vừng đen giã nát, cho vào nồi nấu cháo với một nắm gạo nếp cũng có tác dụng lợi sữa khá tốt.
- đàn bà ở quê tôi cũng thường dùng hạt quả bầu (bị eo cổ) bỏ vỏ, đem sao vàng nấu cháo chung với đậu đỏ, gạo nếp cũng có tác dụng khá tốt với đàn bà sau sinh.
2. Bài thuốc điều trị mụn nhọt
- Nguyên liệu: Chuẩn bị 20 g củ chuối hột tươi và 20 g lá rau sam tươi.
- Cách chế biến và sử dụng : Cả hai thứ trên sau khi rửa sạch, cho thêm 01 nắm muối hột giã nát, bọc trong miếng vải sạch, cho người bệnh đắp vào chỗ ung độc trong vài ngày, mỗi ngày đắp hai lần.
3. Bài thuốc hỗ trợ điều trị đau bụng và giời leo
- Khi bị đau bụng đại tiện, nhiều đứa ở Quảng Bình vẫn thường dùng mủ thân cây chuối hột (khoét lổ nhỏ cho mũ chảy ra rồi lấy) để uống cũng có tác dụng làm giảm triệu chứng đau bụng.
- Ngoài ra, khi bị giời leo, người ta cũng thường lấy trực tiếp mủ từ cây chuối hột để bôi lên chỗ đau cũng khá tốt đối với những người hợp với bài thuốc.
4. Bài thuốc phòng tránh đau bụng, cảm hơi lạnh khi đi đám tang
- Đây là bài thuốc thông dụng và rất phổ thông tại nhiều vùng quê ở Quảng Bình. Khi trong nhà có đám tang, ngoài việc chuẩn bị bếp lửa để xông hơi bằng quả bồ kết, tẩy mùi tử khí đã đề cập trong bài “ ” thì gần như nhà nào ở Quảng Bình cũng chuẩn bị sẵn một đôi dĩa quả chuối hột đã cắt mỏng, muối hột, hạt lạc nhân còn sống, ấm nước nấu bằng lá đài bi và mấy chai rượu trắng, để giúp cho những ai có vào ra tại đám tang sử dụng.
- Từ những thứ gia chủ đã chuẩn bị sẵn, khi đến viếng đám tang, trước tiên người ta thường ăn một vài lát chuối chát chấm với muối hột, nhai một nắm đậu lạc sống, uống, súc miệng hoặc dùng rượu trắng thoa lên hai tay, mặt, cổ,…và uống một ngụm nước đài bi sau đó sẽ xông hơi bằng bồ kết để phòng tránh các biểu hiện đau bụng và cảm hơi lạnh.
Tham khảo :
Một số món ăn ngon từ cây chuối hột
Từ thân, củ, quả cây chuối hột, người ta thường chế biến thành nhiều món ăn đơn giản, nhưng khá ngon và tốt cho sức khoẻ. Xin giới thiệu một số món ăn của người Quảng Bình để độc giả tham khảo, có thể làm theo để sử dụng cũng rất huých.
1. Món cá chuối ngày tết (4)
- Từ khi trở thành con rể của người Quảng Thuận, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, tôi mới được biết đến một món ăn khá ngon, dễ làm nhưng gần như nhà nào cũng có trong dịp tết nguyên đán, đó là món cá chuối hột.
- Nguyên liệu : Chuẩn bị một đôi quả chuối hột mới lớn, chưa cứng; các loại gia vị như tỏi, ớt đâm nhuyễn, nước cốt chanh, mì chính, bột nêm và nước mắm,…
- Cách chế biến và sử dụng : Chuối hột rửa sạch, gọt vỏ ngâm vào nước muối pha loãng (để không bị thâm đen), vớt ra để ráo nước, dùng dao khứa từng nhát mỏng, đều nhưng không cho rời ra khỏi quả chuối (nên trông gần giống hình con cá).
- Chuối sau khi khứa xong sẽ cho vào nồi hông cho vừa chín (nhằm giảm chất chát), ép ráo nước (nhưng vẫn giữ nguyên hình trạng của chuối), sau đó cho vào vại sành, sứ (cứ một lớp chuối rải một lớp mỏng các gia vị kể trên) ngâm độ một ngày, một đêm là dùng được.
- Món ăn này là vừa có vị chua, ngọt, chua, mặn và cay nhẹ, thường được dùng ăn kèm với thịt lợn, thịt bò, quay, luộc hay chả thịt và bánh chưng ngày tết đều rất ngon, vừa có tác dụng kích thích tiêu hoá khá tốt.
Thân cây chuối hột
Canh loong chuối hay nõn cây chuối
2. Món chuối non bóp chua (5)
- Nguyên liệu: Chuẩn bị một đôi cây chuối hột còn non (tuỳ theo số người ăn); giá đỗ, lá nén cắt nhỏ.
- Cách thức chế biến và sử dụng : Dùng dao thật sắc, thái mỏng gốc chuối non, trộn thêm giá đỗ, lá nén cắt nhỏ dùng tay nhồi kỹ rồi cho quờ quạng vào vại nước chua ngâm một đêm, một ngày là có thể vắt ra dùng trong mấy ngày tết.
- Khi ăn, người ta thường trộn thêm một ít đậu lạc nhân rang giã nhỏ kèm với thịt lợn luộc chấm nước mắm ngon (có cho thêm lòng đỏ trứng gà) thì ăn không bao giờ biết chán. Món này thường được sử dụng vào những dịp lễ, tết, giỗ chạp, nhờ đã muối chua, nên có tác dụng kích thích tiêu hoá, làm giảm vị ngấy do ăn quá nhiều thứ thức ăn khác nhau.
3. Món chuối non ngâm chua với giá đỗ (6)
Đây là món ăn rất phổ thông tại quê hương Đại tướng Võ Nguyên Giáp (huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình). Nếu có dịp đặt chân đến vùng quê lúa này, vào bất cứ một nhà hàng qua hay quán ăn bình dân nào, cùng với món cá tràu kho ớt rất nức danh, thực khách còn sẽ được đãi món chuối non ngâm chua với giá đỗ khá bắt miệng.
- Nguyên liệu: một vài cây chuối hột non, giá đỗ và lá nén đã cắt mịn.
- Cách thức chế biến và sử dụng : Chuối non thái mỏng, cùng với giá đỗ, lá nén cắt nhỏ cho chung vào trong chum, vại sành, sứ (hoặc thuỷ tinh) ngâm với nước muối nhạt (đã đun sôi, để nguội) khoảng 01 ngày là có thể đã sử dụng được.
- Sau khi vớt ra khỏi chum, vại, vắt ráo nước, trộn thêm một ít hạt lạc nhân giã dập, người ta thường dùng để kẹp với các món thịt luộc đều rất ngon. Do món ăn này không có ớt cay cho nên người Lệ Thuỷ thường ăn kèm với món cá tràu kho ớt để làm giảm độ cay của món ăn. Do ngâm chua, món ăn này cũng có tác dụng kích thích tiêu hoá khá tốt.
Tham khảo :
- Chuối hột nhiều công dụng, , truy cập ngày 28/11/2019.
- Chuối hột , , truy cập ngày 28/11/2019.
- Bài thuốc do bà Lê Thị Lương, thôn 7, xã Lý Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình chia sẻ.
- Quảng Bình, quyến rũ món ăn ngày tết , tác giả Trương Văn Hà, đăng trên tập san chuyên chở Ô tô, số 01 + 02 (số tết), phát hành tháng 01/2015, trang 18 – 19.
- Quảng Bình, quyến rũ món ăn ngày tết, đã dẫn.
- Món ăn do tác giả tự sưu tầm.
