Nói đến “hoa xuân” thì phải kể đến mai vàng miền Nam, hoa đào miền Bắc còn nói đến “hoa báo xuân” thì phải kể đến đỗ quyên. Được biết, trong phân họ nhà thực vật, chi đỗ vũ có đến gần 1000 loài khác nhau và thường nở hoa rộ vào mùa xuân.
Thật vậy, thấy hoa đỗ vũ nở là thấy Tết đến rồi! Ngoài tên gọi “báo xuân hoa”, đỗ vũ còn được gọi là “sơn trà hoa”. Mặc dù vậy, nó khác hẳn cây sơn trà Camellia sasanqua (tức cây trà mai) hay cây sơn trà Camellia japonica (tức cây trà mi, sơn trà Nhật Bản).
Vài nét về tử quy
Cây đỗ quyên thuộc chi đỗ vũ, họ Thạch nam. Ở nước ta, loài cây này phân bố chủ yếu ở Tây Nguyên và các tỉnh phía Bắc (ước lượng có hơn ba mươi loài).
Trong văn hóa Á Đông, hoa tử quy là biểu trưng của tình và những điều tốt đẹp. Nói đến bông đỗ quyên là nói đến phong cách cao nhã, quyền quý, ôn hòa. Chính bởi thế, giới say mê cây cảnh rất say mê đỗ vũ và thậm chí, với những cây tử quy cổ thụ có tuổi đời cao, giá thành của nó có thể lên tới bạc tỷ.
Bông tử quy nở rợp cả mắt
Ở nước ta, lễ hội hoa tử quy Sa Pa được tổ chức vào tháng 4 hàng năm. Đến đây, bạn không chỉ được đắm chìm trong không gian của loài hoa này mà còn được trải nghiệm tự nhiên vùng cao – nơi mỗi người nên trải nghiệm ít nhất một lần trong đời!
Bên cạnh đó, các loài trong chi tử quy cũng rất đa dạng về đặc điểm thân, hoa và lá, tuy nhiên, có một số loài có độc tính, được dùng làm thuốc và được biên chép trong các công trình y khoa.
Công dụng và độc tính của hoàng đỗ quyên (loại có hoa vàng)
Hoàng tử quy là loại cây đỗ vũ thân bụi nhỏ, lá có lông và có hoa màu vàng kim. Cây có tên khoa học là Rhododendron molle ( ).
Theo y khoa cựu truyền, rễ, hoa và quả của cây hoàng đỗ vũ có vị đắng và có độc tính mạnh . vì thế, khi dùng làm thuốc phải vô cùng chú ý và chỉ dùng một lượng rất nhỏ theo chỉ định của thầy thuốc.
Hoàng tử quy
Công dụng : Giúp giảm đau, điều trị phong hàn thấp tý, viêm phế quản kinh niên, đau khớp xương, đau dây thần kinh.
Liều lượng tham khảo : Nếu dùng quả hoàng tử quy thì uống từ 0, 3 – 1 g, nếu dùng hoa thì uống từ 0, 3 – 0, 6 g, nếu dùng rễ thì uống từ 1,5 – 3 g (nếu không dùng thuốc sắc, các bạn có thể tán thành bột hoặc ngâm rượu uống) (3).
Lưu ý : Không được dùng quá liều. ngoại giả, đàn bà mang thai và những người đang bị hư nhược cũng không được dùng hoàng đỗ quyên (3).
Tác dụng không mong muốn : Khi dùng vị thuốc này, nếu thấy thân thể có các biểu lộ của trúng độc (hay thấy khó chịu trong người), cần nhanh chóng uống nước đậu xanh để giải độc và theo dõi để có các biện pháp xử lý kịp thời (3).
Nói tóm lại, loài hoa này hợp với mục đích làm cảnh hơn là làm thuốc và nếu trồng làm cảnh, mọi người cần bảo đảm có thể cách ly an toàn với trẻ em, song song căn dặn trẻ nhỏ không nên tò mò ăn thử loại cây này (hoa của chúng khá bắt mắt).
Bên cạnh đó, đối với những bệnh mà hoàng đỗ quyên có thể điều trị, nếu chọn các vị thuốc khác thay thế thì nguy cơ rủi ro sẽ giảm được nhiều hơn.
Tham khảo :
Công dụng làm thuốc và độc tính của hoa đỗ quyên đỏ
đỗ quyên hoa đỏ (còn được gọi là Hồng tử quy, Hồng trích trục) là loài cây bụi nhỡ, có thể cao đến 3 m, phân cành nhiều, cành có lông và có hoa màu hồng đỏ (hoặc hồng nhạt). Cây có tên khoa học là Rhododendron simsii ( ).
Theo Đông y, cây đỗ vũ hoa đỏ có vị chua ngọt, tính ôn (5).
đỗ vũ bông đỏ
Công dụng : Điều trị bế kinh (do có tác dụng điều kinh, hòa huyết), tổn thương do đòn ngã, tê thấp, chảy máu cam, ho ra máu và ho đờm (5).
Cách dùng : Lấy bông tử quy đỏ sắc lấy nước uống, mỗi ngày từ 20 – 40 g (nếu dùng quả thì lấy 1,2 – 2 g, tán bột và uống) (5).
Độc tính : Theo tùng san Hong Kong Med J 2008 , đã xảy ra trường hợp một đứa trẻ lọt lòng 57 ngày tuổi bị mửa và co giật sau khi uống một loại sữa có chứa thuốc sắc từ đỗ quyên hoa đỏ. Sau khi điều trị, đứa trẻ này đã được an toàn nhưng đây cũng là bài học cho các bậc phụ huynh đang nuôi trẻ nhỏ ( ).
Mặt khác, đối với loại “đỗ quyên ngủ đông” được bày bán trên thị trường hiện nay, mọi người không nên quá lo âu về việc ngâm tẩm hóa chất bởi loại hoa này có thể được ứng dụng công nghệ sấy lạnh thành hoa khô, sau khi ngâm nước thì sẽ “hồi sinh” và nở hoa tươi tỉnh ( ).
Nói tóm lại, cả hai loài tử quy được nói đến trong bài viết này đều ẩn chứa chất độc, thành thử, các bệnh nhân không nên tự tiện thử nghiệm để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mệnh.
- Tham khảo :
- Rhododendron molle, , ngày truy cập: 31/12/2019.
- Chi đỗ quyên, , ngày truy cập: 31/12/2019.
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập 1, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 798.
- ngày truy cập: 31/12/2019.
- Nguyễn Văn Đàn – Vũ Xuân Quang – Ngô Ngọc Khuyến, Cây hoa chữa bệnh , NXB y học, HN, 2005, trang 120.
- đỗ quyên đỏ , , ngày truy cập: 31/12/2019.
- Grayanotoxin poisoning from Rhododendron simsii in an infant , , ngày truy cập: 31/12/2019.
- Hoa tử quy có độc tố gây tai hại tới con người như lời đồn thổi, , ngày truy cập: 31/12/2019.
