Từ thế kỷ XII, ở Trung Quốc, người ta đã truyền nhau công thức “tam đậu ẩm” để thanh nhiệt cho ba bộ phận quan yếu trong cơ thể là gan, thận và tim. Ba loại đậu này nhà nào cũng dễ dàng mua, đó là đậu xanh, đậu đen và đậu đỏ.
Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, do ăn uống mất cân bằng và chế độ trông nom sức khỏe thiếu hợp lý mà nhiều người hay bị nóng nhiệt khiến cho khó chịu trong người, mắt nóng đỏ, tai ù ù…
Bạn có biết, theo nguyên lý Âm – Dương, Ngũ hành và Thiên địa vạn vật đồng nhất thể trong Đông y thì mỗi một bộ phận trong Ngũ tạng sẽ ứng với một màu sắc khác nhau, đồng thời khai khiếu ra các cơ quan. Bên cạnh đó, nguyên lý đồng thanh ứng, đồng khí tương cầu cũng cho phép ta ứng dụng tính chất của dược thảo để đưa dược tính của nó đi vào đúng vị trí mang bệnh ( ).
Với công thức “tam đậu ẩm” vừa nói trên, ta thấy cổ nhân đã phối hợp hài hòa để mỗi loại đậu được phát huy công dụng riêng của nó. Cụ thể như sau:
1. Đậu đỏ – màu đỏ đi vào tạng Tâm
Với những người bị nóng nhiệt ở tim, nóng trên trán, da mặt hay bị nóng bừng, ngực cũng nóng và có kèm theo tim đập nhanh thì dùng đậu đỏ để thanh nhiệt là thích hợp. Khi uống vào, dược tính của đậu đỏ sẽ quy về Tâm, giúp thanh nhiệt ở tim (trừ phiền nhiệt).
Đậu đỏ
2. Đậu xanh – màu xanh đi vào tạng Can
Có những người không mắc bệnh nhưng lúc nào cũng thấy bực dọc, dễ tức giận . Hơn nữa, đôi mắt cũng hay bị nóng, xót, đỏ, đau… rất khó chịu. Như vậy, ta dùng đậu xanh nấu nước uống thì dược tính của nó sẽ đi vào tạng Can, giúp thanh nhiệt ở Can mà Can thì khai khiếu ra mắt, vậy nên, mắt cũng sẽ hết nóng, xót, đau ( ).
Hạt đậu xanh
3. Đậu đen – màu đen đi vào Thận
Người mà thận bị nhiệt quá thì sẽ hay ù tai, lưng cũng nóng (dù nằm xuống đất, xuống gạch hay thậm chí mở quạt lên thì cũng nóng). Không chỉ thế, thận bị nhiệt quá còn khiến cho nước đái vàng và tiểu ít . Do đó, ta dùng đậu đen nấu uống thì tác dụng thanh nhiệt sẽ quy về Thận (thận hết nóng nhiệt thì sẽ khỏi các chứng trên) ( ).
Đậu đen
Cách dùng tam đậu ẩm
Trong thực tế, dân gian thường dùng phối hợp cả 3 loại đậu kể trên để đề phòng tình trạng nóng nhiệt nói chung.
Với người thông thường, không rõ về y lý và duyên do gây bệnh thì ta dùng ba vị trên với liều lượng bằng nhau, mỗi vị 50 g, đem nấu với hai lít nước. Lưu ý, trước khi nấu, ta rửa đậu cho sạch rồi ngâm trong nước khoảng nửa tiếng rồi mới nấu, khi thấy sôi thì từ từ vặn cho lửa vừa, nấu cho đến khi nước rút còn 1 lít rưỡi hoặc 1 lít thì ngưng, để nguội và chắt ra uống dần trong ngày.
Với người biết về y lý, nắm được duyên do và vị trí phát bệnh (nằm ở tim, thận hay gan) thì ta có thể tăng liều lượng loại đậu tương ứng với bộ phận bị nóng nhiệt đó (chẳng hạn như người hay bị nóng bừng ở mặt thì tăng lượng đậu đỏ lên).
chú giải : Ở Trung Quốc, ba loại trên được dùng khoảng 20 g mỗi loại ( ) ( ).
Lưu ý
- Nhiều người theo trào lưu, dùng đậu đen và uống trực tiếp nguyên hạt. Đây là phương pháp có thể gây tai hại cho sức khỏe (khiến rối loạn tiêu hóa, tụt áp huyết vì hạt đậu đen rất cứng và khó tiêu hóa khi dùng sống).
- Nước “tam đậu ẩm” rất dễ uống nhưng nếu bạn uống không quen thì có thể thêm đường phèn cho dễ uống. Nếu không, bạn cũng có thể chế biến thành món chè. Tuy nhiên, nếu nấu thành chè thì sẽ dễ dẫn đến một số tác dụng phụ như tăng cân hoặc khó tiêu (vì nước cốt dừa chứa nhiều chất béo nên dễ gây đầy bụng).
- Nếu có điều kiện, bạn có thể nấu chung với hai loại đậu nữa là đậu nành (màu vàng, quy kinh Tỳ) và đậu trắng (màu trắng, quy kinh Phế), như thế sẽ tạo thành công thức “ngũ đậu ẩm” giúp nâng cao sức khỏe toàn diện ( ).
-
Tam đậu ẩm có tác dụng gì trong y học cổ truyền YHCTVN , , ngày truy cập: 12/ 12/ 2020.
-
三豆饮 , , ngày truy cập: 12/ 12/ 2020.
