Sau khi ăn táo, bạn sẽ làm gì với phần hạt của nó (Toan táo nhân) ? Vứt đi, ươm trồng hay để làm thuốc? Thật ra, nói về táo thì có rất nhiều loại và mỗi loại thì lại có nhiều giống nhỏ, kể cả thuần chủng và lai tạo.
Tuy nhiên, với loại táo chua có tên khoa học là Ziziphus jujuba Mill var. spinosa thì phần nhân hạt của nó chính là vị thuốc “toan táo nhân – TTN” khá phổ biến trong y khoa cổ truyền (“toan táo nhân” có tức thị nhân của hạt táo chua).
Tuy nhiên, ở nước ta, nhiều nơi cũng dùng nhân hạt của một số loại táo khác để thay thế toan táo nhân.
Toan táo nhân, lịch sử sử dụng và sơ chế
Ở Trung Quốc, toan táo nhân là vị thuốc cựu truyền lâu đời, nổi tiếng với tác dụng dưỡng tâm, an thần, ích can và chủ trị “âm huyết bất túc”. Vị thuốc này được biên chép trong Thần nông bản thảo kinh – một trong những công trình y khoa kinh điển của Trung Hoa ( ).
Về quá trình sơ chế TTN, sau khi tách hạt, người ta lấy hạt táo ngâm nước rồi chà sạch lớp thịt còn bám lại, sau đó phơi khô, xay cho vỡ ra rồi tách lấy nhân bên trong, sau đó nối phơi hoặc sấy khô.
Quả táo chua Ziziphus jujuba Mill var. spinosa
Tuy nhiên, có một điều cần lưu ý là TTN được dùng với liều lượng rất thấp (dưới 1,8 g mỗi ngày ở người trưởng thành). Hơn nữa, nếu phải dùng với liều lượng cao thì cần sao đen để giảm độc tính.
Công dụng làm thuốc của toan táo nhân
Trong Đông y, toan táo nhân thường được dùng cho chứng mất ngủ và các bệnh liên can đến tim. ngoại giả, những người bị các chứng hư phiền cũng có thể dùng TTN tán đồng bột uống, liều lượng từ 0, 8 – 1, 2 g hạt mỗi ngày. Các chứng hư phiền bao gồm:
- Phiền khát, miệng khô.
- Khó ngủ, tâm trạng hồi hộp, tim đập như đánh trống ngực.
- Đổ mồ hôi trộm.
- Hay cảm thấy yếu mệt.
- Khi nhớ khi quên, tâm cảnh dễ bị kích thích.
Không chỉ trong Đông y mà trong Tây y, toan táo nhân cũng được biết đến với tác dụng an thần, hạ áp huyết và thúc sinh đẻ (liều dùng tùy theo chỉ định của thầy thuốc, thường là từ 6 – 12 g, sao cháy tồn tính rồi sắc uống bằng lửa nhẹ).
Mặt khác, trên lâm sàng, TTN cũng cho thấy tác dụng trấn tĩnh và gây ngủ rõ rệt (3) (4) (5).
Một số bài thuốc có dùng toan táo nhân
Trong Đông y, các vị thuốc thường được kết hợp để tạo sự tương hỗ lẫn nhau và TTN cũng vậy. Bên cạnh cách dùng độc vị, các bạn cũng có thể dùng kết hợp TTN qua các bài thuốc như:
- Điều trị suy nhược tâm thần, hay quên, chán ăn, mất ngủ hoặc ngủ mê nhiều, ý thức mệt mỏi : dùng 12 g toan táo nhân (lưu ý sao cháy tồn tính), 9 g , 6 g viễn chí, 6 g thạch xương bồ, 3 g cam thảo, và 9 g phục linh, tuốt tuột cùng sắc uống.
- Điều trị âm hư, lao phổi, sốt hâm hấp hoặc đổ mồ hôi trộm : dùng 15 g nhân táo chua (sao cháy tồn tính), 15 g sinh địa và 30 g gạo tẻ ngon, tuốt cùng sắc uống, mỗi càng ngày càng lần.
- Điều trị chứng dễ hồi hộp, hốt hoảng và lúc ngủ hay bị mê sảng, nói sảng : dùng toan táo nhân (6 g, sao đen), long nhãn, hạt sen, sinh địa, mạch môn và (mỗi thứ 12 g), sắc uống trong ngày (3) (4) (5).
Nhân hạt táo
Tham khảo :
Lưu ý
- Trong tuyển lựa : Toan táo nhân loại tốt là loại nhân còn nguyên, chắc, mẩy, khô, có nhiều dầu, lớp da bóng và có vị bùi.
- Phân biệt : Cần phân biệt toan táo nhân trong bài viết này (là nhân hạt của quả táo chua) với một vị thuốc khác cũng được gọi là TTN, đó là nhân hạt của cây keo giậu.
- Trong bảo quản : Toan táo nhân là vị thuốc dễ bị mốc và sâu mọt nên cần để ý khi bảo quản (thẳng phơi khô nếu lưu trữ dài ngày).
- Liều lượng : Cần cẩn trọng về liều lượng khi dùng toan táo nhân vì dùng quá liều có thể gây ngộ độc, mất tri giác và hôn mê. Nếu cần dùng với liều cao (trên 1, 8 g), cần sao đen hoặc sao tồn tính tùy theo chỉ dẫn của bác sĩ.
- Đối tượng : Những người có thực tà, uất hỏa không được dùng. Bên cạnh đó, đàn bà mang thai cũng cần thận trọng khi dùng (5).
Giá bán táo nhân tại caythuoc.org là 490.000đ/kg
- Táo Tàu, , ngày truy cập: 12/ 02/ 2020.
- 酸枣仁 , , ngày truy cập: 12/ 02/ 2020.
- Phạm Thiệp – Lê Văn Thuần – Bùi Xuân Chương, Cây thuốc bài thuốc và biệt dược , NXB y học, 2000, trang 275.
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam , tập 2, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 787.
- Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam , Nxb y học, 1999, trang 788.
