Cây đậu dại (mao tử) có mặt ở nhiều nơi trên đất nước ta nhưng lại ít người chú ý. Trong khi đó, rễ củ của cây là vị thuốc đích thực điều trị nhiều bệnh về đường hô hấp.
Nhìn chung, không chỉ ở nước ta mà cây đậu dại còn phân bố ở nhiều nhà nước Đông Á và Đông Nam Á như Trung Quốc, Philipppine, Maylaysia, Campuchia, Lào…, song song cũng trở nên cây thuốc cổ truyền quen thuộc của người Ấn Độ.
Cây đậu dại (mao tử) là cây gì?
Cây đậu dại có tên khoa học là Eriosema chinense, thuộc họ Đậu ( ).
Hoa của cây như hoa của nhiều loại cây họ đậu khác nhưng có màu vàng (giống hoa điên điển). Tuy nhiên, lá đậu dại không trơn nhẵn mà mọc đầy lông: mặt trên thì lông mềm và thưa, mặt dưới thì lông dày hơn và cuống lá cũng có lông cứng (phiến lá thuôn dài và hơi nhọn ở đầu).
Hoa cây đậu dại (mao tử)
Nhìn chung, loài cây này không quá cao (thường chỉ khoảng 50 cm) nhưng rễ cây thì phình to như củ và đây cũng là bộ phận được dùng làm thuốc (2).
Công dụng làm thuốc của củ đậu dại
Trong môi trường tự nhiên, củ đậu dại thường được thu nhổ vào đầu mùa xuân hoặc cuối mùa thu (lúc này dược chất tích lũy cao). Sau khi đem về, ta rửa sạch rồi xắt lát, phơi khô làm thuốc (riêng với trường hợp vấp ngã bị thương thì ta dùng luôn củ tươi, giã nát, đắp lên) (2).
Củ đậu dại (mao tử)
Theo y học cựu truyền, củ đậu dại có vị ngọt se, tính bình và chủ trị các bệnh về đường hô hấp, chả hạn như:
- Giúp mát phổi, điều trị ho khan.
- Giúp tan đờm, điều trị ho gió có đờm.
- Điều trị viêm đường hô hấp trên.
- Điều trị sốt dẻo ngay ngáy, háo khát.
- Giúp mát máu và sinh tân dịch.
- Điều trị áp xe phổi.
- Điều trị lỵ.
Cách dùng : sắc uống từ 15 – 30 g mỗi ngày (2).
Các bài thuốc phối hợp
Bên cạnh cách dùng riêng lẻ như trên thì củ đậu dại còn được kết hợp cùng một số thảo dược khác để điều trị các chứng như:
1. Điều trị lỵ
- Chuẩn bị : 15 g củ đậu dại (thái nhỏ) và 15 g hoa cây gạo.
- thực hành : lấy hai thành phần trên rửa sạch, đem nấu canh với thịt heo và ăn như món ăn thông thường (2).
2. Điều trị ho, sốt, cảm lạnh và viêm đường hô hấp trên
- Chuẩn bị : 30 g củ tươi (thái nhỏ) và 30 g thạch cao.
- Thực hiện : nấu lấy nước uống trong ngày (2).
Tham khảo:
Các nghiên cứu về cây đậu dại
- Hoạt tính kháng khuẩn và chống ung thư : Kết quả nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ rễ cây đậu dại có hoạt tính kháng khuẩn (chống lại vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây bệnh lao), đồng thời cũng chống lại các tế bào ung thư biểu bì ở miệng ( ).
- Tác dụng chống tiêu chảy : Theo tạp chí Phytomedicine , rễ cây từ lâu đã là vị thuốc cựu truyền điều trị tiêu chảy của người Ấn Độ. đồng thời, kết quả nghiên cứu trên chuột cũng cho thấy chiết xuất từ vựng thuốc này có thể làm giảm triệu chứng ỉa chảy (nhờ tác dụng chống oxy hóa và chống bài xuất) ( ).
- Tác dụng chống oxy hóa : Theo tạp chí Journal of Pharmaceutical Research International , rễ củ của cây đậu dại không chỉ kháng khuẩn mà còn chống oxy hóa rất tốt (chiết xuất cloroform có tác dụng chống oxy hóa mạnh đáng kể). nên, vị thuốc này được xem là có tiềm năng trong điều trị viêm nhiễm, đi tả, ung thư và các bệnh do stress oxy hóa gây ra ( ).
- Eriosema chinense , , ngày truy cập: 10/ 03/ 2021.
- Võ Văn Chi, tự vị cây thuốc Việt Nam , tập 2, NXB y học, HN, 2018, trang 47.
- Cytotoxic and Antimycobacterial Prenylated Flavonoids from the Roots of Eriosema chinense , , ngày truy cập: 10/ 03/ 2021.
- Antidiarrhoeal activity of eriosematin E isolated from the roots of Eriosema chinense Vogel , , ngày truy cập: 10/ 03/ 2021.
- Antioxidant and Antibacterial Potential of Different Fractions from Roots of Eriosema chinense Vogel , , ngày truy cập: 10/ 03/ 2021.
