Nói đến cây giáng sinh thì ắt hẳn ai ai cũng can dự đến cây thông Noel. Thế nhưng, nếu hỏi hoa giáng sinh là hoa gì thì có lẽ nhiều người sẽ ngạc nhiên khi biết đó là “nhất phẩm hồng”, tức cây trạng nguyên, loài cây cảnh rất phổ thông ở các công viên, dài và thiền viện nước ta.
Vài nét về cây trạng nguyên
Đi dạo quanh thiền viện Trúc Lâm Phương Nam hay bến Ninh Kiều – Cần Thơ, bạn có thể bắt gặp rất nhiều cây hoa trạng nguyên với những lớp màu đỏ rực và đó là màu của lá bắc chứ không phải của hoa (nhưng lại thường bị nhầm là hoa).
Và có thể nói, với cây trạng nguyên thì lá bắc của nó còn đẹp hơn hoa. Hơn nữa, cái màu đỏ ấy, trong Hán tự được gọi là “hồng” và theo quan niệm từ xưa thì “hồng sắc” (màu đỏ) là tượng trưng cho những điều cát tường, may mắn. Chính nên, cây được gọi là “nhất phẩm hồng”, là “trạng nguyên”.
Hoa trạng nguyên có tên khoa học là Euphorbia pucherrima , thuộc họ Đại kích (Thầu dầu) ( ).
Ngoài hai tên gọi trên, cây còn có tên tiếng Anh là poinsettia hay Christmas flower (hoa giáng sinh).
Hoa trạng nguyên
Sở dĩ, hoa trạng nguyên được xem là hoa giáng sinh (hoa Noel) ở Bắc Mỹ là vì người ta truyền nhau rằng, trước đây, có một đứa trẻ đã hái nó và làm quà tặng cho chúa Giê su vào đêm Noel ( ). bây chừ, bên cạnh loại trạng nguyên có màu lá đỏ truyền thống còn có các loại khác với các màu lá bắc đa dạng như hồng, vàng nhạt, màu trắng sữa, màu dâu kem hoặc màu hỗn hợp…
Tiềm năng làm thuốc của cây trạng nguyên
Trạng nguyên là loài thực vật có cỗi nguồn từ phương Tây và được nhập vào nước ta để làm cây cảnh. Cây có vị đắng chát, tính lương mát và hơi có độc. Theo kinh nghiệm dân gian, có thể dùng cây trạng nguyên để giảm sưng , diệt trùng vết thương ngoài da và đắp lên chỗ bị rắn rết cắn . Ở Trung Quốc, trạng nguyên được dùng để cầm máu, băng bó khi bị gãy xương và chấn thương bầm tím do đòn ngã (2) ( ).
Bên cạnh đó, theo các kết quả nghiên cứu, cây trạng nguyên còn có các hoạt tính như:
- Hoạt tính kháng khuẩn : Theo tập san Carbohydrate Polymers , chất chitosan được phân lập từ cây hoa trạng nguyên có tiềm năng diệt khuẩn, chống lại vi khuẩn E. pulcherrima ( ).
- Hoạt tính chống ung thư : Theo tùng san Planta Medica , hai triterpen được phân lập từ cây hoa trạng nguyên cho thấy khả năng gây độc và chống lại tế bào ung thư Ehrlich ( ).
Về độc tính của cây trạng nguyên
Hoa trạng nguyên có nhiều nhựa trắng, loại nhựa này có thể gây kích ứng da và dạ dày. Vì vậy, việc vô tình hay cố ý ăn lá trạng nguyên có thể dẫn đến ỉa chảy hoặc buồn nôn ( ).
Mặt khác, cây trạng nguyên có thể gây ra dị ứng với những người có cơ địa nhạy cảm với nhựa (dẫn đến các tả như viêm da khi xúc tiếp với da, môi và gây mù trong giây phút nếu rơi vào mắt) ( ). Đối với vụ ngộ độc năm 1919 dẫn đến cái chết của một em bé 2 tuổi sau khi ăn lá trạng nguyên, điều này cũng có thể là do hiện tượng dị ứng latex (nhựa cây) ( ).
Trạng nguyên (nhất phẩm hồng)
Như vậy, cây trạng nguyên không gây hiểm nguy chết người và có thể được trồng làm cảnh. Tuy nhiên, mọi người cũng cần lưu ý, tránh tiếp xúc với nhựa cây, nhất là những nhà có trẻ nít (vì lá bắc của hoa trạng nguyên rất bắt mắt và quyến rũ trẻ em). Theo một nghiên cứu về khả năng gây viêm da khi xúc tiếp của hoa trạng nguyên thì có 4 trong 31 người thí điểm có các bộc lộ dị ứng ( ).
Tham khảo :
Truyền thuyết về hoa trạng nguyên
Chuyện kể rằng vào thời cổ đại, ở phía Nam thành thị Mexico có một ngôi làng đất đai trù mật. Tuy nhiên, vào một mùa hè, bỗng nhiên có một trận sạt lở xảy ra và một khối đá lớn nằm chắn ngang dòng nước, khiến cho ruộng đồng bị thiếu nước trầm trọng. Ở đó, có một dũng sĩ không ngại hiểm, ngày đêm không ngừng nghỉ đục vỡ khối đá để khơi thông nguồn nước. Đến khi thành công, một luồng nước tự dưng phun trào ra và cuốn mất người anh hùng ấy. Một thời gian sau, người ta nhìn thấy bên bờ dòng nước mọc lên một loại cây với những lá ở đỉnh đầu có màu đỏ rất đẹp, giống như màu y phục mà vị dũng sĩ khi xưa rất thích mặc. bởi thế, để hoài tưởng người đã xả thân khơi thông nguồn nước, thôn dân ở đó đã đặt tên cho loài cây ấy là: “ Ba nhĩ thiết lý mã hoa “. Đó chính là cây trạng nguyên mà hiện tại chúng ta thường gọi ( ).
- Tham khảo :
- Trạng nguyên (cây) , , ngày truy cập: 24/12/2019.
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang , Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 544.
- Are Poinsettia Plants Poisonous? Fact or Fiction? , , ngày truy cập: 24/12/2019.
- Antibacterial activity of chitosan solution against Xanthomonas pathogenic bacteria isolated from Euphorbia pulcherrima , , ngày truy cập: 24/12/2019.
- Cytotoxic Triterpenoids from the Leaves of Euphorbia pulcherrima , , ngày truy cập: 24/12/2019.
- Đặc điểm Euphorbia pulcherrima, phân loại, phân phối, tài sản, , ngày truy cập: 24/12/2019.
- Contact dermatitis from Euphorbia pulcherrima , , ngày truy cập: 24/12/2019.
- 一品红 , , ngày truy cập: 24/12/2019.
