Có một loài cỏ mà nghe tên thì đã tưởng tượng ra hình, đó là cỏ bạc đầu (CBĐ) . Đúng vậy, ngay từ tên gọi, có nhẽ ai cũng ít nhiều mường tượng ra màu trắng bạc của những bông hoa đầu tròn, be bé mà bản chất là một cụm hoa. Những cụm hoa ấy được đính trên các lá đài hình dải và mọc ở đầu ngọn.
thành ra, nếu nhìn từ xa, bạn sẽ thấy đám cỏ bạc đầu (CBĐ) như được gắn thêm những chiếc cúc áo màu trắng bạc (Vì vậy mà nó còn được gọi là cỏ nút áo).
Có một điều đặc biệt là, loài cỏ này mặc dù rất dễ sống và phát triển cũng khá nhanh nhưng lại không chịu được sự giẫm đạp. Khi có các vật thể làm giúp bị giập nát, cây sẽ dễ chết hoặc kém phát triển lại. Mặt khác, CBĐ chỉ phát triển nhanh và mạnh vào mùa mưa (ra hoa rất nhiều) và không chịu nóng hạn được (rất ít khi thấy cỏ này vào mùa khô và vào mùa đông thì cây cũng hay lụi).
Vài nét về cỏ bạc đầu
Cỏ bạc đầu (CBĐ), hay còn gọi là cỏ nút áo, thủy ngô công, cỏ đầu tròn… Cây có tên khoa học là Kyllinga nemoralis, thuộc họ Cói ( ). Bạn có thể tìm thấy CBĐ trên khắp nước ta, ven các bãi cỏ, đường đi (cây thường giao hội ở các tỉnh Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long).
Những bụi cỏ mọc ven đường
Phân biệt: Cần lưu ý, CBĐ là loại có các lá hình dải, hoa màu trắng, khác với cỏ bạc đầu ông (hoa tím, nhìn như cây cỏ cứt lợn) và cũng khác với cây nở ngày đất (phiến lá hình trứng nhọn).
Công dụng của cỏ bạc đầu
Toàn cây CBĐ đều có thể dùng làm thuốc. Tuy nhiên, người ta thường dùng thân và lá (không dùng hoặc ít dùng rễ).
Về hoạt tính, trong thân cây cỏ bạc đầu có chứa hoạt chất Vitexin. Đây là chất có tác dụng ức chế sự phát triển của vi khuẩn, giúp hạ áp huyết, chống viêm và chống ung thư . Mặt khác, do toàn cây có chứa tinh dầu nên khi bẻ cây rồi vò ra, bạn sẽ thấy có mùi thơm nhẹ (ở rễ thì thơm hơn) (2).
Hình ảnh Cỏ bạc đầu
Theo y khoa cổ truyền, cỏ bạc đầu có vị cay, tính bình và được biết đến với các công dụng như:
- Sát trùng, giải nhiệt.
- Lợi tiểu, chống viêm.
- Tiêu thũng, chỉ thấp.
- Điều trị cảm mạo do phong hàn (khi uống vào sẽ làm ra mồ hôi),
- Điều trị ho, viêm họng và viêm phế quản.
- Điều trị sốt rét.
- Điều trị lỵ, vàng da.
Cách dùng làm thuốc
Mỗi ngày sắc uống từ 30 – 45 g cây tươi (có thể dùng khô nhưng dân gian thường dùng tươi hơn) (2) (3).
Ngoài ra, trong một số trường hợp cụ thể, cách dùng cỏ bạc đầu có thể khác đi một tí như:
- Điều trị ho, viêm họng và viêm phế quản : Lấy khoảng 30 g thân và lá CBĐ đã phơi khô (phơi trong chỗ râm mát), nấu lấy nước uống (2).
- Điều trị sốt rét: Lấy 30 g CBĐ nấu bằng lửa vừa trong vòng 3 – 4 giờ và uống thuốc trước khi lên cơn sốt rét khoảng 2 giờ, uống liên tục 3 ngày. Trong một số trường hợp, có thể dùng lên đến 60 g cỏ bạc đầu và uống trước cơn sốt 4 giờ đồng hồ (2) (3).
- Điều trị ỉa chảy, lỵ trực trùng và đòn ngã tổn thương : Mỗi ngày sắc uống từ 10 – 30 g thân và lá cỏ bạc đầu (3).
- Điều trị lở loét, sâu quảng : Hái thân và lá cây CBĐ tươi, rửa sạch, giã nát rồi cho thêm chút muối vào và đắp lên vết thương (2).
Tham khảo:
Một số nghiên cứu về cỏ bạc đầu
- Tác dụng chống đái tháo đường: Kết quả nghiên cứu trên chuột bị tiểu đường cho thấy rễ cây cỏ bạc đầu có các hoạt chất giúp giảm tiểu đường (khi dùng bằng đường uống với liều lượng 570 mg rễ thô / kg thể trọng và 120 mg chiết xuất cồn rễ/ kg thể trọng) ( ).
- Hoạt tính chống oxy hóa và kháng khuẩn : Theo tập san Indian Journal of Pharmaceutical Sciences, chiết xuất methanol từ cây CBĐ cho thấy hoạt động chống oxy hóa và kháng khuẩn đáng kể. Do đó, có thể xem CBĐ là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tiềm năng và là cơ sở để phát triển thuốc sau này ( ).
- Tác dụng bảo vệ gan : Theo tùng san Journal of Ethnopharmacology , chiết xuất ethanolic và chiết xuất ether dầu hỏa từ thân rễ cây cỏ bạc đầu có tác dụng bảo vệ gan khỏi thương tổn do carbon tetrachloride (CCl 4 ) gây ra (với liều 100 và 200 mg/ kg thể trọng, dùng trong bảy ngày và thí điểm trên chuột Wistar đực) ( ).
Tham khảo:
- Cỏ bạc đầu , , ngày truy cập: 14/ 03/ 2020.
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam , tập 1, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 473.
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang, Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 132.
- Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam , Nxb y khoa, 1999, trang 552.
- Evaluation of antidiabetic activity and histological study of Cyperus kyllinga Endl. roots , , ngày truy cập: 14/ 03/ 2020.
- In vitro Antioxidant and Antibacterial Activities of Methanol Extract of Kyllinga nemoralis, , ngày truy cập: 14/ 03/ 2020.
- Evaluation of hepatoprotective activity of Kyllinga nemoralis (Hutch & Dalz) rhizomes , , ngày truy cập: 14/ 03/ 2020.
