Vào mùa mưa, do thời tiết hàn lạnh nên nhiều người mắc phải các chứng lạnh bụng, đầy bụng, khó tiêu. Với những người đang bị các bệnh về dạ dày thì lại càng khổ sở hơn. Vậy, có loại thuốc Đông y nào tốt cho bao tử không?
Trong bài viết này, mình xin chia sẻ cùng các bạn một vị thuốc rất thân thuộc mà ai cũng biết. Vị thuốc ấy là cốc nha (谷芽). Vâng, nói nôm na thì đó chính là hạt lúa mọc mầm.
Về công dụng thì vị thuốc này nuôi dưỡng tạng phủ chứ không công phạt bệnh. Theo nguyên lý Đông y, khi tạng phủ khỏe mạnh thì bệnh cũng sẽ bị đánh đuổi.
Vài nét về cốc nha, cốc nha được làm như thế nào?
Ở mỗi dạng sinh trưởng, bản thân thân thực vật sẽ sản sinh một số hoạt chất sinh học khác nhau.
ứng dụng điều này, ông bà ta đã dùng nhiều loại mầm hạt khác nhau để làm thuốc như mầm đậu, mầm lúa tẻ, mầm lúa mạch…
Mầm hạt lúa tẻ đã phơi khô
Theo y khoa cổ truyền, mầm lúa tẻ (hạt lúa mà chúng ta xay gạo ăn hàng ngày) có thể dùng làm thuốc bằng cách ủ hạt lúa cho nảy mầm, khi mầm bắt đầu từ màu trắng chuyển sang màu xanh thì vớt ra phơi khô (1).
Ở nước ta, do không có lúa mạch để làm mạch nha (mầm lúa mạch phơi khô) nên người ta dùng cốc nha thay cho mạch nha giúp dễ tiêu hóa.
Cốc nha (mầm lúa tẻ phơi khô) có công dụng gì?
Như trên đã nói, cốc nha có chức năng trội nhất là nuôi dưỡng dạ dày. Không chỉ chứa chất men amylase, trong cốc nha còn chứa một lượng tinh bột, chất béo, chất đạm và các vitamin như B, C, E…
Về tính vị thì cốc nha có vị ngọt và có tính ôn (ấm). Khi đi vào Tỳ – Vị, vị thuốc này sẽ làm ấm dạ dày và kích thích quá trình tiêu hóa. nên, nó thường được dùng trong các trường hợp như:
- bổ dưỡng cho những người ăn uống khó tiêu, chán ăn.
- Điều trị các bệnh phù (do thiếu vitamin).
- Điều trị tiêu hóa kém.
- Điều trị trướng bụng do tỳ vị hư nhược, thức ăn tích đọng (1).
Liều dùng : mỗi ngày lấy từ 10 – 15 g sắc lấy nước uống hoặc tán bột uống (nên sao nhẹ trước khi sắc để tăng công dụng xúc tiến tiêu hóa) (1) (2).
Cốc nha
Những bài thuốc phối hợp điều trị các bệnh về đường tiêu hóa
Như đã nói, cả mạch nha và cốc nha đều có công dụng xúc tiến tiêu hóa. cho nên, trong các bài thuốc kết hợp, bạn sẽ thẳng tính thấy hai vị thuốc này được dùng chung.
1. Điều trị tiêu hóa kém, thức ăn tích đọng gây trướng bụng
Cách 1:
- Chuẩn bị: 10 g mầm lúa tẻ phơi khô (đem sao lên), 10 g mạch nha (cũng sao lên nhưng chỉ sao sơ qua), 10 g thần khúc (sao lên cho hơi ngả màu sém sém), 10 táo mèo (tức sơn tra, cũng sao sém sém) và 6 g hạt già của cây củ cải (tức la bạc tử).
- Thực hiện : Sau khi sao xong, ta cho các vị thuốc trên vào ấm và sắc lấy nước uống như cách sắc thường ngày (1).
Cách 2 :
- Chuẩn bị : 10 g mầm lúa tẻ phơi khô (sao sơ qua), 6 g (màng mề gà), 6 g cam thảo Bắc (chích) và 6 g thương truật.
- thực hành : nấu lấy nước uống mỗi ngày càng thang (2).
2. Điều trị đi tả, nôn, tiêu hóa kém do tỳ vị hư nhược
- Chuẩn bị : 15 g mầm lúa tẻ phơi khô (sao nhẹ), 3 g , 6 g cam thảo chích và 10 g bạch truật.
- Thực hiện : nấu lấy nước uống mỗi ngày càng thang, kiên trì trong nhiều ngày liên tục (1).
Thông tin thêm về cốc nha
- Phương pháp sơ chế : Nếu chú ý, bạn sẽ thấy rằng trong các bài thuốc kể trên, bài thuốc nào cũng dùng cốc nha ở dạng đã sao lên (sao nhẹ). Đó là vì đặc tính của vị thuốc này: khi không sao thì có tác dụng hòa trung (gọi là Sinh cốc nha), sao lên thì giúp dễ tiêu (gọi là Sao cốc nha) và khi sao cháy đen thì giúp hóa tan điển tích (gọi là Tiêu cốc nha) ( ).
- Liều lượng : thường ngày, cốc nha được dùng với liều dưới 15 g. Tuy nhiên, trong trường hợp đặc biệt, các bác sĩ có thể kê đơn lên đến 30 g ( ).
- Nguyên liệu : Ở Trung Quốc, vị thuốc cốc nha có thể được làm từ mầm các giống lúa tẻ (Oryza sativa) hoặc mầm hạt kê vàng (Setaria italica) ( ).
- Phạm Thiệp – Lê Văn Thuần – Bùi Xuân Chương, Cây thuốc bài thuốc và biệt dược , NXB y học, 2000, trang 168.
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang , Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 335.
- Cốc nha , , ngày truy cập: 03/ 07/ 2020.
- 生谷芽 , , ngày truy cập: 03/ 07/ 2020.
