Công dụng bổ thận, bổ mắt của quả cẩu kỷ (kỷ tử) thì nhiều người đã biết nhưng công dụng của vỏ rễ cây cẩu kỷ (địa cốt bì) thì không phải ai cũng biết.
Cây cẩu kỷ (枸杞) có tên khoa học là Lycium chinense (1), là loài cây bụi, phân nhánh nhiều và cho quả mọng rất nhiều.
Không chỉ quả, vỏ rễ mà hoa và lá của cây cẩu kỷ cũng có nhiều công dụng làm thuốc đáng ghi nhận.
Công dụng chủ đạo của địa cốt bì
Địa cốt bì (地骨皮) là phần vỏ rễ của . Theo Thần Nông bản thảo kinh , địa cốt bì có vị ngọt, tính hàn (lạnh) và có công dụng thanh nhiệt, lương huyết (làm mát máu) rất hiệu quả (2).
Cây và quả cẩu kỷ tử
Vỏ rễ cây cẩu kỷ
Các bài thuốc có dùng địa cốt bì
1. Điều trị chứng khó chịu trong người sau khi bệnh nặng, phiền nhiệt, kết hạch và hư lao
- Chuẩn bị : địa cốt bì (62 g), nướng lên (15, 6 g) và phòng phong (31 g).
- thực hành : lấy ba vị trên trộn đều lại rồi chia thành nhiều lần dùng, mỗi lần dùng thì lấy 15 g hẩu lốn thuốc và 5 lát gừng tươi, hãm với nước sôi và uống như trà.
- Ghi chú : Bài thuốc này có tên là “Địa tiên tán”. Để dùng đúng tỉ lệ và liều lượng các vị thuốc, bạn nên cắt nhỏ từng vị ra rồi mới trộn lại và để dùng dần (2).
2. Điều trị sâu răng với địa cốt bì
Cách dùng rất đơn giản : bạn chỉ cần lấy rễ cây cẩu kỷ (lấy loại vỏ trắng), xắt nhỏ ra rồi nấu lấy nước ngậm là được (2).
3. Điều trị thận hư gây nhức lưng
- Chuẩn bị : rễ cây cẩu kỷ (0,5 kg), tỳ giải (0,5 kg), (0,5 kg) và rượu trắng (30 lít).
- thực hành : lấy các vị trên ngâm rượu, lưu ý đựng trong keo thủy tinh và cho bình rượu vào nồi nước, đun trong 1 ngày. Nếu không có keo ngâm cỡ lớn, bạn có thể giảm lượng thuốc và rượu xuống (nhưng vẫn phải đảm bảo đúng tỉ lệ trên). Rượu này uống thường xuyên mỗi lần một ít sẽ giúp giảm đau lưng đáng kể (2).
Địa cốt bì
4. Điều trị lở loét và nổi mụn ở âm đạo
Với trường hợp này thì ta dùng ngoài da, mỗi lần dùng thì lấy rễ cây cẩu kỷ nấu với nước, để nguội rồi rửa thẳng (2).
Công dụng của lá cẩu kỷ
Theo y học cựu truyền, lá non của cây cẩu kỷ có công dụng làm sáng mắt, tiêu trừ nhiệt độc và điều trị các bệnh về ngũ quan.Trong đó, có thể kể đến bài thuốc dùng lá cẩu kỷ điều trị suy giảm sinh lý và hư tổn do “ngũ lao, thất thương”.
Cách dùng như sau : lấy 250 g lá cây cẩu kỷ (lá tươi), rửa sạch, xắt nhỏ rồi lấy gạo nấu thành cháo, khi cháo chín thì cho rau cẩu kỷ và một ít nước chao vào. Cháo này ăn ngay sẽ giúp bổ dưỡng thân (từ đó giúp cơ thể bình phục các chức năng) (2).
Huyền thoại về bài thuốc có dùng cẩu kỷ dưỡng sinh
Người xưa trân quý cây cẩu kỷ và cho rằng toàn cây đều là “ngọc quý”, có thể dùng làm thuốc. Chuyện kể rằng xưa kia có một ông lão được Xích Cước đại thủ chỉ cho bài thuốc tiên giúp dưỡng sinh, sống lâu trăm tuổi.
Sau khi dùng bài thuốc này, tóc ông ấy đen dần, cơ thể cũng khỏe mạnh cường tráng như thanh niên. Bài thuốc ấy như sau:
- Thu thập vật liệu : Vào mùa xuân, khi cây cẩu kỷ tươi tốt thì hái lá non phơi ở nơi có gió cho khô dần. Đến mùa hạ, cây cẩu kỷ ra hoa thì hái hoa ấy phơi gió cho khô. Vào mùa thu, lựa những quả chín mọng hái về, đem phơi khô. Đến mùa đông, lựa gốc cẩu kỷ già, thu lấy và phơi gió cho khô.
- Thực hiện : Sau khi có đủ các thành phần trên thì đem ngâm với rượu rồi lại đem phơi nắng cho khô. rút cuộc, giã nát thuốc rồi trộn với một ít mật ong để làm thành viên uống hàng ngày (liều lượng tùy theo chỉ định của thầy thuốc).
hiện tại, chúng ta khó có thể bào chế bài thuốc trên nhưng công dụng tẩm bổ của kỷ tử thì ai cũng phải dấn (2).
- Lycium chinense , , ngày truy cập: 27/ 02/ 2021.
- Đào Ẩn Tích, Thần nông bản thảo kinh , Nhà xuất bản Hồng Đức, 2012, trang 154.
