Rễ của cây địa hoàng (Rehmannia glutinosa), nếu dùng tươi thì gọi là địa hoàng tươi, đem sao lên thì gọi là địa hoàng khô, đem chưng hấp nhiều lần cho có màu đen nhánh thì gọi là thục địa, vậy bạn có biết địa hoàng tươi và địa hoàng khô công dụng khác nhau thế nào không ( ) (2).
Vị thuốc thục địa thì chúng ta đã biết qua nhiều bài thuốc bổ và công thức nấu nước sâm.
Còn địa hoàng tươi, được dùng bằng cách cho trực tiếp rễ tươi vào thang thuốc thì có công dụng gì?
Công dụng của địa hoàng tươi
Theo Thần Nông bản thảo kinh thì địa hoàng tươi có công dụng trị liệu cao hơn địa hoàng khô.
Nếu địa hoàng khô lừng danh với công dụng bổ máu sinh tinh, giúp sáng mắt bổ thận thì địa hoàng tươi lại nổi danh với công dụng điều trị động thai, tụ máu bầm, nôn ra máu và tiểu tiện ra máu…
địa hoàng tươi và địa hoàng khô, thục địa
1. Điều trị động thai
- Chuẩn bị : địa hoàng tươi (lượng vừa đủ theo hướng dẫn của thầy thuốc).
- Thực hiện : rửa sạch, giã nát rồi vắt lấy nước, sau đó nấu sôi lên và cho thêm lòng trắng trứng gà vào (một cái), đảo đều cho trứng gà chín thì tắt bếp, chắt lấy nước uống (2).
2. Điều trị ỉa ra máu, tiểu ra máu và nôn ra máu
- Chuẩn bị : địa hoàng tươi (xay và ép lấy 600 ml nước), 31 g cao da bò và 600 ml nước gừng.
- thực hành : lấy một cái nồi bằng đồng, cho nước địa hoàng và cao da bò vào, khuấy tan rồi nấu cho đến khi nước cạn thì cho thêm nước gừng vào, nấu cho sôi lên thì tắt và chia thành ba lần uống trong ngày (2).
3. Điều trị máu tụ trong bụng do bị thương, té ngã
- Chuẩn bị : 3 lít nước ép địa hoàng tươi và 1,5 lít rượu.
- thực hành : lấy nước địa hoàng tươi nấu cùng với rượu đến khi nước rút còn lại 1,5 lít thì chia thành 3 lần uống trong ngày (2).
4. Sơ cứu khi bị chó cắn
Để vết thương bị chó cắn mau lành lại, bạn có thể lấy địa hoàng tươi rửa sạch, ép lấy nước rồi hòa với nước vo gạo, thoa lên vết thương (sau đó đưa người bị nạn đến trạm xá để chẩn đoán thêm) (2).
Công dụng của địa hoàng khô
Từ xa xưa, địa hoàng khô đã được biết đến là vị thuốc ngọt, tính hàn, có tác dụng dưỡng âm, vừa bổ huyết lại vừa hoạt huyết.
thành thử, địa hoàng khô thường được dùng trong các thang thuốc giúp ích thận, sinh tinh, hoạt huyết (địa hoàng khô giúp mát máu nhưng cũng song song giúp máu lưu thông, tránh được tắc nghẽn).
Địa hoàng khô
Trong số các món ăn có dùng địa hoàng khô, ta có thể kể đến món cháo địa hoàng. Cách nấu như sau:
- Bước 1 : lấy một lượng địa hoàng khô (vừa đủ), cho vào nồi và nấu cùng 200 ml nước cho thành cháo.
- Bước 2 : lấy 200 ml bơ và 100 ml mật ong, cùng cho vào nồi, nấu cho bơ chảy ra thì cho vào nồi cháo, khuấy đều và ăn (2).
Công dụng : Món ăn này giúp bổ máu sinh tinh, nuôi dưỡng máu và bổ sung năng lượng cho thân thể. Ngày nay, y khoa cổ truyền rất đề cao món cháo này (2).
Địa hoàng khô và ngũ lao thất thương
Theo Bản thảo cương mục thì địa hoàng khô có thể điều trị “ngũ lao thất thương” ở nam giới (2).
“Ngũ lao thất thương ” là câu thành ngữ về y khoa của người Trung Hoa, dùng để chỉ 5 nguyên cớ gây hư tổn và 7 lý do gây tổn thương thân. Những nguyên cớ này hình thành do lối sống hàng ngày và ít ai quan tâm tới, bao gồm:
- Ngũ lao : nhìn lâu không ngơi nghỉ làm hại máu; nằm lâu một chỗ (nằm nhiều) làm hại khí; ngồi lâu một chỗ làm thương tổn thịt; đứng nhiều làm tổn hại xương và đi bộ nhiều làm tổn hại gân.
- Thất thương : ăn uống quá mức gây hại cho Tỳ; nóng giận quá độ gây hại cho gan; làm việc vất vả và ngồi nơi ẩm thấp gây hại cho thận; cơ thể nhiễm lạnh lại còn uống lạnh làm tổn hại phổi; làm việc lao lực làm thương tổn thần; nóng lạnh gió mưa làm thương tổn hình (hình thể) và sợ hãi quá độ làm thương tổn chí ( ).
Tham khảo:
- Thục địa, sinh địa (cây địa hoàng) và cách điều trị bệnh phụ khoa , , ngày truy cập: 28/ 02/ 2021.
- Đào Ẩn Tích, Thần nông bản thảo kinh , Nhà xuất bản Hồng Đức, 2012, trang 49.
- 中医说，人有“五劳七伤”，你了解多少? , , ngày truy cập: 28/ 02/ 2021.
