Khi nói đến “vọng giang nam”, nhiều người tưởng rằng đây là tên của một thể điệu a ma tơ – cải lương, nhưng không, vọng giang nam là tên của một loại hạt khá quen thuộc ở nước ta, đó là hạt muồng lá khế hay cốt khí muồng, sơn lục đậu.
Không chỉ hạt mà rễ, thân và lá của cây muồng lá khế cũng được dùng làm thuốc.
Vậy, cách dùng các vị này như thế nào và khi dùng cần lưu ý điều gì?
Về cây muồng lá khế
Muồng lá khế, hay còn gọi là cây cốt khí muồng, có tên khoa học là Senna occidentalis , thuộc họ Đậu.
Khác với cây muồng trâu lá to bản, hay sống gần bờ nước; cây muồng lá khế có lá nhỏ hơn, giống như lá khế và mọc hoang ven đường từ Bắc tới Nam. Lá cây thuộc dạng lá kép và có từ 3 – 5 đôi lá chét, có lá kèm.
Cây muồng lá khế
Hoa muồng lá khế có màu vàng, trông như hoa của các cây họ Đậu khác và mọc thành cụm. Quả của cây hơi dẹp, giống quả đậu và chứa nhiều hạt bên trong (từ 30 – 40 hạt).
Lưu ý : Hạt của cây có hình mắt chim và dẹt, không phải hình dáng thoi như hạt muồng muồng).
Cây sơn lục đậu
Công dụng làm thuốc của hạt muồng lá khế (vọng giang nam)
Thu hái : Khi quả chín, ta thu hái rồi phơi khô, sau đó đập nhẹ cho vỏ nứt ra và thu lấy hạt (hạt gọi là vọng giang nam 望江南).
Hạt vọng giang nam
Theo y khoa cựu truyền, vọng giang nam có tác dụng thanh nhiệt, chống viêm, giúp nhuận tràng, dễ tiêu và làm sáng mắt. do vậy, vọng giang nam thường được dùng điều trị nhức đầu, cao huyết áp, đau bao tử, khó tiêu, táo bón, kiết lỵ và đau mắt do nóng gan.
Cách dùng : mỗi ngày lấy 10 – 15 g vọng giang nam, nấu lấy nước uống (riêng với chứng táo bón, nhức đầu và cao huyết áp thì nên lấy vọng giang nam rang lên rồi xay nhỏ ra, sau đó mới nấu nước uống) (2).
Lưu ý khi dùng muồng lá khế
- Liều lượng : dù rằng có dược tính nhưng toàn cây vọng giang nam đều có độc, bởi vậy, khi dùng làm thuốc cần hỏi thêm quan điểm của thầy thuốc và không được dùng quá liều (các triệu chứng ngộ độc thường thấy là đi tả, nôn mửa… và cách sơ cứu là cho uống tròng trắng trứng để nôn chất độc ra).
- Đối tượng : đàn bà mang thai không được dùng cây này (2) ( ).
Công dụng của thân và lá vọng giang nam
Thân và lá cây muồng lá khế thường được thu vào mùa hạ và mùa thu, sau đó phơi khô.
Cây vọng giang nam
So với hạt thì thân và lá của cây ít được dùng hơn – cốt yếu là dùng ngoài da khi bị sâu bọ cắn đốt hoặc dùng sơ cứu khi bị rắn cắn (vì thân và lá cây có tác dụng giải độc, tiêu viêm).
Riêng với chứng nhức đầu kéo dài, y khoa cựu truyền có ghi lại bài thuốc dùng lá cây điều trị như sau: lấy 30 g lá, rửa sạch rồi nấu canh với 240 g thịt lợn (thịt nạc), khi chín thì cho thêm một ít muối để dễ ăn (2).
ngoại giả, theo tùng san Clinical Phytoscience , kết quả nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ lá cây này có tác dụng kháng khuẩn và diệt khuẩn cực mạnh, nên chi, lá cây có nhiều tiềm năng được sử dụng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng ( ).
Tham khảo:
Thông tin thêm
Muồng lá khế khác với cây muồng truổng, muồng trâu, muồng muồng, đậu ma…
- Muồng lá khế , , ngày truy cập: 28/ 02/ 2021.
- Võ Văn Chi, tự vị cây thuốc Việt Nam , tập 2, NXB y học, HN, 2018, trang 171.
- 望江南 , , ngày truy cập: 01/ 03/ 2021.
- RETRACTED ARTICLE: Phytochemical Screening, Antioxidant and Antimicrobial activities of Senna occidentalis (L.) leaves Extract , , ngày truy cập: 01/ 03/ 2021.
