Nhụy hoa nghệ tây (saffron) đã được thế giới sử dụng từ rất lâu. Ở Việt Nam, khoảng vài năm trở lại đây cũng bắt đầu nổi lên trào lưu dùng nhụy hoa nghệ tây để làm đẹp và điều trị bệnh. Trên các trang mạng tầng lớp, sản phẩm này được phong là “vàng đỏ Trung Đông” cùng nhiều lời có cánh. Tuy nhiên, nhụy loài hoa này có thực sự tốt như những lời đồn thổi hay không?
Mặt khác, số lượng nhà nhập cảng nhụy hoa hợp pháp thì chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay trong khi các sản phẩm của nó lại được rao bán “trăm tơ ngàn mối” trên thị trường. Như vậy, khả năng nhụy hoa nghệ tây kém chất lượng, bị tẩm màu và hóa chất là rất lớn.
Vài nét về hoa nghệ tây
Cây nghệ tây, hay còn gọi là Tây hồng hoa, Tạng hồng hoa…, có tên khoa học là Crocus sativus , thuộc họ Diên vĩ: Iridaceae ( ).
Cây nghệ tây thuộc dạng thân hành, có hoa màu tím rất đẹp và mỗi hoa chỉ có một nhụy chia thành 3 sợi màu đỏ cam, nhẹ và thơm. Cây được trồng ở Ấn Độ, Iran, Italia, Trung Quốc, Indonesia, Tây Ban Nha, Mỹ, Tây Tạng… Trong đó, nhụy hoa Kashmiri Ấn Độ được xem là loại có chất lượng tốt nhất và giá thành đắt nhất trên thị trường thế giới (nhưng nước xuất khẩu nhiều nhất lại là Iran).
Nhụy hoa khô
So với các thảo dược khác, nhụy hoa nghệ tây có giá đắt đỏ do phí thu hoạch rất cao (phải dùng lao động thủ công để tách các nhụy nhỏ bé ra khỏi hoa). Hơn nữa, mỗi hoa nghệ tây chỉ cũng có 3 sợi nhụy là được sử dụng. Theo thống kê, để có 1 kg saffron thành phẩm người ta phải dùng đến hai trăm ngàn bông hoa ( ). Ngược lại, nhụy hoa nghệ tây rất nhẹ và chỉ cần dùng vài gam là đã đủ làm thuốc mỗi ngày.
Nhụy hoa nghệ tây có công dụng gì?
Cũng như nhiều cây gia vị thượng hạng khác, hoa nghệ tây với thành phần là các nhụy của nó đã được ưa thích trong lĩnh vực ẩm thực của nhiều nước trên thế giới, qua các dạng cốt là sợi và bột sợi. Ở I ran – một trong những nơi nức tiếng về hoa nghệ tây, người ta còn dùng nhụy của nó để tạo màu cho cơm.
ngoại giả, nhụy nghệ tây còn được dùng để tắm gội, sinh sản dầu thơm và lấy màu nhuộm cho trang phục… Hiển nhiên, đây là cũng cách để giới quý tộc khẳng định địa vị của mình.
Một số hoạt tính y khoa
Nhụy hoa nghệ tây không phải là “thần dược” như những lời đồn thổi trên thị trường vì với các hoạt tính của nó, chúng ta vẫn có thể tìm thấy trong các loại thảo dược khác với mức giá khiêm tốn hơn nhiều (như nấm linh chi, giảo cổ lam, trà hoa vàng…). Tuy nhiên, hoa nghệ tây vẫn có những công dụng quý của nó.
- Chống viêm: Theo tùng san BMC Pharmacology , chiết xuất nước và etanolic từ cánh hoa nghệ tây có tác dụng chống viêm ( ).
- Hóa trị ung thư : Theo tùng san Experimental biology and medicine , chiết xuất từ hoa nghệ tây có các hoạt tính cho thấy tiềm năng làm thuốc hóa trị ung thư ( ). Đặc biệt, đối với bệnh ung thư trực tràng trên chuột thử nghiệm thì chiết xuất từ hoa nghệ tây (với thành phần chính là crocin) có tác dụng ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư mà không làm ảnh hưởng đến các tế bào thường ngày ( ).
- đổi thay sinh hóa : Theo tạp chí Phytomedicine , chiết xuất hoa nghệ tây dưới dạng thuốc, liều 200 mg mỗi ngày không gây ra những thay đổi đáng kể trên những người thử nghiệm, tuy nhiên, với liều 400 mg thì chiết xuất gây ra một số thay đổi về áp huyết và các tham số huyết học ( ).
- Giúp giảm trầm cảm : Kết quả thí điểm trên các bệnh nhân bị trầm cảm nhẹ và làng nhàng cho thấy chiết xuất từ hoa nghệ tây có hiệu quả rất tốt trong việc cải thiện bệnh trầm cảm (theo tạp chí Phytotherapy research ) ( ) ( ).
Cây hoa nghệ tây
Nhụy hoa nghệ tây trong y học cổ truyền
Hoa nghệ tây là vị thuốc cựu truyền của nhiều nước trên thế giới. Ở Việt Nam, nhụy nghệ tây được nhấn mạnh ở công dụng hoạt huyết, tác động lên tử cung và hệ tuần hoàn máu , cho nên, vị thuốc này thường được dùng trong các trường hợp như:
- Ôn độc phát ban.
- Huyết ứ, bế kinh, hòn cục trong bụng, hậu sản ứ trở (sau khi sinh).
- Ưu uất phiền muộn, sợ hãi hoặc kinh sợ phát cuồng.
- Điều trị chứng trầm cảm ( )
- Cải thiện tình trạng mất ngủ
- Cải thiện trí tưởng, hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer
Liều lượng : mỗi ngày dùng từ 3 – 9 g dưới dạng thuốc sắc.
- Tham khảo :
Lưu ý khi dùng
- Trên mạng từng lớp có ý kiến cho rằng nhụy hoa nghệ tây là lành tính và nữ giới mang thai có thể dùng. Tuy nhiên, điều này là không nên vì vị thuốc này giúp hóa ứ, hoạt huyết và có thể gây sảy thai. Như vậy, đàn bà có thai không nên dùng.
- Mặt khác, khi mua nhụy hoa nghệ tây cần chú ý về cỗi nguồn và chất lượng sản phẩm, không dùng sản phẩm trôi nổi vì khả năng hàng kém chất lượng là rất lớn (ngay cả ở phương Tây, tình trạng xáo trộn nhụy giữa các loại nghệ tây và giữa nghệ tây với các thảo dược khác như hồng hoa, nghệ… cũng đã diễn ra phổ biến).
- Lưu ý : Cũng có loại cây tên là cây bả chó (tên khoa học là Colchicum autumnale ) rất giống với hoa nghệ tây và được gọi là nghệ tây mùa thu. Tuy nhiên, cây bả chó này rất độc, do vậy, cần hết sức lưu ý để tránh nhầm lẫn ( ).
Tham khảo :
- Nghệ tây , , ngày truy cập: 11/12/2019.
- Nguyễn Văn Đàn – Vũ Xuân Quang – Ngô Ngọc Khuyến, Cây hoa chữa bệnh , NXB y học, HN, 2005, trang 183.
- Trade and use of saffron , , ngày truy cập: 11/12/2019.
- Bả chó (cây), , ngày truy cập: 11/12/2019.
- Cancer Chemopreventive and Tumoricidal Properties of Saffron (Crocus sativus L.) , , ngày truy cập: 11/12/2019.
- Antinociceptive and anti-inflammatory effects of Crocus sativus L. stigma and petal extracts in mice, , ngày truy cập: 11/12/2019.
- Safety evaluation of saffron ( Crocus sativus ) tablets in healthy volunteers, , ngày truy cập: 11/12/2019.
- Crocus sativus L. in the treatment of mild to moderate depression: a double‐blind, randomized and placebo‐controlled trial, , ngày truy cập: 11/12/2019.
- “Ngã ngửa” với công dụng thực của nhụy hoa nghệ tây giá gần nửa tỷ đồng 1kg , , ngày truy cập: 11/12/2019.
- ANTIDEPRESSANT EFFECT OF CROCUS SATIVUS L. STIGMA EXTRACTS AND THEIR CONSTITUENTS, CROCIN AND SAFRANAL, IN MICE , , ngày truy cập: 11/12/2019.