Cây rung rúc còn được nhân dân một số địa phương gọi là lão thử đằng, cây cứt chuột, câu nhi trà…. Đây là một trong số ít những vị thuốc được sử dụng trong thang thuốc điều trị bệnh thấp khớp của lương y nổi danh Hải Thượng Lãn Ông (1).
Tên khoa học
Berchemia lineata L, thuộc họ táo ta (2).
trình bày
Cây rung rúc mọc hoang khắp nơi, quả xanh vị hơi chát, quả chín mà tím đỏ vị ngọt. Tôi nhớ khi còn nhỏ thường cùng lũ trẻ trong làng vặt lấy quả chấm muối ăn.
- Thân : Cây có hình dáng gần tương tự như cây mực (phèn đen), thân gỗ mảnh dạng dây gỗ có thể bám leo dài hàng mét, thường leo bám vào các cây bụi khác.
- Lá : Lá bóng, hình bầu dục, lá cây nhìn gần giống lá phèn đen những dầy và nhỏ hơn một tẹo.
- Hoa : nhỏ, màu trắng
- Quả: có kích thước nhỏ hơn quả phèn đen, quả rung rúc có kích tấc bằng hạt đậu xanh, hình bầu dục, khi quả còn xanh có màu xanh tím, khi quả chín chuyển sang màu chín đen. Quả xanh vị chát, quả chín vị ngọt.
Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây gồm cả lá, thân và rễ cây. Thân lá đem về cắt ngắn phơi khô, nếu dùng rễ người ta thường chặt vát thành từng miếng mỏng, phơi khô rồi đem sao vàng hạ thổ làm thuốc.
Tính vị
Rễ rung rúc vị hơi ngọt, hơi đắng, tính ấm. Được dân gian dùng làm thuốc điều trị chứng phong thấp.
Hoa rung rúc có màu trắng
Lá và quả rung rúc
Công dụng của cây rung rúc
Theo kinh nghiệm dân gian các bộ phân của cây rung rúc có một số công dụng chính sau:
Lá, thân : có tác dụng mát, thanh nhiệt giải độc.
Rễ cây có công dụng :
- Tiêu viêm
- Giảm đau
- Điều trị phong phong thấp
- Đau mỏi vai gáy
- Đau tức lưng
- Nhức mỏi mình mẩy mỗi khi ngủ dậy
- Đau các khớp gối, tay, cổ
- Còn dùng điều trị lao phổi, tiêu chảy
Cách dùng cây rung rúc làm thuốc
Tin vui cho các anh em là rung rúc không chỉ dùng làm thuốc sắc, rễ cây còn có thể dùng để ngâm rượu (Một trong những cách sử dụng được rất nhiều anh em ưa chuộng hiện nay).
Thuốc sắc uống
- Thanh nhiệt, mát gan : Lá, dây khô 40g hãm với khoảng 1 lít nước sôi uống thay nước màu ngày (1).
- Điều trị bệnh lao phổi, ho ra máu : Cây rung rúc thân, lá, rễ khô 30g, sắc uống phối hợp với các vị Bạch cập 10g, a giao 10g, cây mỏ quạ 20g đun với khoảng 500ml nước, đun cạn lấy 200ml nước uống hàng ngày (2).
Ngâm rượu rung rúc
- Ngâm rượu độc vị : Rễ rung rúc phơi khô sang vàng hạ thổ, đem ngâm với tỷ lệ 1kg khô ngâm 2 lít đến 2,5 lít rượu 40 độ, ngâm trong thời kì khoảng 1 tháng dùng dùng được. Công dụng : Giảm đau nhức xương khớp, giảm đau mình mẩy, phong thấp.
- Ngâm rượu kết hợp : Theo Hải Thượng Lãn Ông, rễ rung rúc còn được dùng ngâm phối hợp với các vị thuốc khác để điều trị bệnh thấp khớp, đau nhức xương khớp và tê bại vai gáy, đau lưng với liều lượng như sau: Rễ rung rúc khô 100g, 100g, 100g, vỏ cây chân chim 100g, tầm gửi dâu 50g, rễ bưởi bung 50g, rễ cây đuôi chuột (cỏ roi ngựa) 50g, tầm gởi dâu 50g . Các vị thuốc sao vàng hạ thổ sau đó ngâm với khoảng 1 lít rượu, ngâm trong thời kì khoảng 1 tháng mỗi ngày uống 1 ly nhỏ (1).
Tham khảo :
Lưu ý khi dùng
- Không tự ý dùng làm thuốc khi chưa tham khảo quan điểm bác sĩ đông y.
- Xem kỹ hình ảnh và biểu thị để tránh nhầm lẫn, trong tự nhiên có một số loại cây dạng hình khá giống với rung rúc như cây: Bồ cu vẽ, cây phèn đen…
Một số nghiên cứu về cây rung rúc
- Xác định hoạt động chống viêm và giảm đau của cây rung rúc Berchemia lineata (L.) : Thực nghiệm đã được tiến hành trên thân chuột bởi nhóm các nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu y học cựu truyền Quảng Tây, Trung Quốc. Bằng những thí điểm cần thiết nhóm nghiên cứu đã xác định các chất chiết xuất từ Berchemia lineate (L.) có tác dụng chống viêm và giảm đau ( ).
- Xác định hoạt động bảo vệ gan từ chiết xuất cây rung rúc : Thêm một nghiên cứu trên cơ thể chuột của các nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu y khoa cổ truyền Quảng Tây, Trung Quốc; Nhóm đã sử dụng chiết xuất rung rúc Berchemia lineate (L.) trên thân thể chuột bị thương tổn gan. Kết quả xác định chiết xuất rung rúc Berchemia lineate (L.) có hoạt động bảo vệ gan khỏi thương tổn do CCl4 gây ra ( ).
- Các Flavone trong cây rung rúc Berchemia lineata (L) có hoạt động chống khối u : Một nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Nam Trung, Quảng Tây, Trung Quốc đã tiến hành nhiều nghiên cứu và đi tới nhận định các Flavone từ cây rung rúc cho hoạt động ngăn chặn sự phát triển của các khối u ( ).
- Rung rúc , Sách “Từ điển Bách hoa dược học” – Nhiều tác giả- Nhà xuất bản Bách khoa năm 1999 – Bản in trang 540, ngày tham khảo 13 tháng 12 năm 2019
- Rung rúc , Sách “Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập 2”, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004 – Bản in trang 637, 638, ngày tham khảo 13 tháng 12 năm 2019.
- The Anti-inflammatory and Analgesic Effects of the Extracts from Berchemia lineata(L.) DC. , , ngày tham khảo 13 tháng 12 năm 2019.
- Protective Effect of the Extracts of Berchemia lineata(L.) DC. on Hepatic injury in Mice , , ngày tham khảo 13 tháng 12 năm 2019.
- Research on the in vivo anti-tumor effectof flavone from Berchemia lineata(L)DC , , ngày tham khảo 13 tháng 12 năm 2019.
