Khi xem phim ảnh, chúng ta thường thấy cảnh một người bị rắn cắn thì người kia rạch vết thương rồi hút nọc độc ra. Tuy nhiên, các bác sĩ đều đã lên tiếng đây là việc làm không có ích lợi và thậm chí còn có thể gây nhiễm trùng nặng thêm. Ngoài ra, có người khi bị rắn cắn còn lấy nước đá chườm lên, việc làm này cũng vô dụng và có thể gây hại cho tính mệnh. Vậy, khi bị rắn cắn, chúng ta nên sơ cứu khi bị rắn độc cắn như thế nào và cần lưu ý điều gì?
Tầm quan trọng của việc sơ cứu khi bị rắn cắn
Khi bị rắn cắn, tâm khảm người bị cắn thường hoảng loạn và thậm chí không nhớ được con rắn ấy là rắn gì, có độc hay không. Bên cạnh đó, khi quan sát vết cắn, dù là rắn độc hay rắn không độc thì để bảo đảm an toàn và an tâm, chúng ta cũng nên sơ cứu. Việc sơ cứu này có tác dụng:
- Giúp giải độc rắn, làm giảm lượng độc và giảm sự lây lan chất độc vào thân.
- Giúp bảo vệ tính mệnh của người bị rắn cắn trước khi đi đến cơ sở y tế.
- Sau khi sơ cứu thì tức khắc đến cơ sở y tế gần nhất để chẩn đoán loại rắn và điều trị nếu cần (huyết thanh kháng nọc rắn).
Cách sơ cứu khi bị rắn cắn bằng trái đu đủ xanh (theo y học cựu truyền)
y khoa cựu truyền và y học hiện đại có các hướng dẫn sơ cứu khác nhau khi bị rắn cắn. Tùy khả năng và cảnh ngộ mà bạn có thể tuyển lựa phương pháp cho hợp.
Theo danh y Nguyễn Công Đức thì đầu của rắn độc thường có hình tam giác. Khi nó cắn, vết răng của nó có khi một dấu, có khi hai dấu.
Vết cắn của rắn độc
Trong nọc của rắn có nhiều chất nhưng chủ đạo là axit amin (đạm). Chính bởi vậy, khi nó nhiễm vào da thì gây thối rửa, hoại tử da. ngoại giả, do đặc tính của rắn là ăn động vật nên răng của nó lâu ngày sẽ tích các chất dơ duốc, khi cắn vào càng gây nhiễm trùng nặng hơn (nhất là cắn vào buổi chiều tối vì ban ngày rắn ít hoạt động, bao lăm chất bẩn đều dồn lại).
Về độc tính của rắn thì nó thường có 3 nhóm chính:
- Nhóm tác động lên hệ tâm thần (như nọc của rắn lục): độc này làm bại trung khu hô hấp, nếu độc mạnh gây ảnh hưởng đến trung khu tâm thần và tủy sống thì sẽ gây liệt chân tay, người đang đứng – trèo cây… sẽ té và mê mệt.
- Nhóm tác động lên tim : độc này làm tim ngừng đập và tử vong.
- Nhóm tác động lên hệ tuần hoàn (độc vào máu như độc của rắn cạp nong, cạp nia, rắn ráo, hổ mang…): nhóm độc này tác động lên thành mạch máu làm vỡ thành mạch, vỡ hồng huyết cầu.
Cách dùng trái đu đủ xanh để sơ cứu khi bị rắn độc cắn
Bước 1: Buộc garo đúng cách
Sau khi bị rắn cắn, chúng ta cần tĩnh tâm rồi tìm một miếng vải, xoắn lại hoặc tìm một sợi dây để cột garo (tức thị cột đai chỉ huyết). Việc cột này là để ngăn không cho nọc độc lan vào các bộ phận khác. Tuy nhiên, khi buộc garo thì chúng ta cần lưu ý sau:
- Buộc chặt cách vị trí cắn tầm 5 cm theo hướng về tim (thí dụ như rắn cắn trên mu bàn tay thì ta buộc trên cánh tay).
- Sau 20 phút thì nới dây buộc lên cao hơn (ra xa hơn 5 cm) để cho phần bị rắn cắn được cung cấp đủ máu, không bị hoại tử.
- Sau khi buộc garo xong thì nặn máu độc ra rồi lấy nước muối loãng để khử trùng, sau đó đắp mủ đu đủ xanh.
Bước 2: Đắp mủ trái đu đủ xanh
Sau khi rửa sạch vết rắn cắn, chúng ta lấy trái đu đủ xanh rửa sạch rồi lấy dao khứa cho chảy mủ, sau đó lấy miếng bông gòn hay vải mềm thấm cho ướt mủ rồi đắp vào vết rắn cắn, sau đó lấy dây buộc lại. Sau khi buộc thì ta nới dây garo lên một đoạn 5 cm. Theo lương y Nguyễn Công Đức, trong mủ đu đủ có chứa papain – chất này giúp trung hòa axit amin trong nọc của rắn.
Trái đu đủ xanh
Bước 3: Uống nước ép trái đu đủ xanh
Sau khi băng bó bên ngoài thì ta lấy trái đu đủ xanh đó, cắt nhỏ ra (lấy cả vỏ và hạt), thêm chút nước rồi xay/ giã nát, vắt lấy nước chừng 1 chén. Nước này chia ra để uống 4 lần, mỗi lần uống cách nhau 15 phút. thường ngày, chúng ta uống tới lần thứ hai thì thấy mắc tiểu hoặc mắc đi ngoài, đây là dấu hiệu cho thấy sức khỏe đã ổn.
Tham khảo:
Thông tin thêm về cách sơ cứu khi bị rắn độc cắn
- Ngoài sơ cứu khi bị rắn độc cắn bằng nhựa đu đủ non thì dân gian còn dùng những cây lá có vị chát (như lá ổi, lá sim, lá cỏ có vị chát…) để đắp lên vết rắn cắn (vì chất chát giúp trung hòa axit amin trong nọc rắn).
- Theo ý kiến y học đương đại thì không nên cột garo khi bị rắn cắn vì cách này làm cản ngăn máu lưu thông đến các bộ phận bị cắn (tuy nhiên y học dân gian thì đã nhấn mạnh cứ 20 phút nới dây garo một lần để cung cấp máu cho phần bị cắn).
- Không nên cố bắt con rắn để đem đến bệnh viện mà hãy nhớ màu sắc và dạng hình của nó để thể hiện cho thầy thuốc (nếu có thể thì chụp hình lại con rắn đó), điều này sẽ giúp các bác sĩ chẩn đoán tốt hơn về độc tính của rắn (nếu có).
- ngừa rắn cắn luôn là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân. Vào mùa mưa, khi đi vườn hay những nơi nhiều cây cỏ, bạn nên mang ủng, mặc quần dài, đội mũ rộng vành và hạn chế đi vào ban đêm.
- chung cục, cần lưu ý đầu rắn (dù đã chết) thì vẫn có thể cắn người ( ) ( ).
- chỉ dẫn sơ cứu khi bị rắn độc cắn , , ngày truy cập: 28/ 08/ 2020.
- Cách sơ cứu ban đầu khi bị rắn cắn , , ngày truy cập: 28/ 08/ 2020.
