Có những loài cây chỉ cần nghe tên thì đã ta biết ít nhiều công dụng chủ đạo của nó rồi, chả hạn như cây bổ béo tía (hay còn gọi là cây viễn chí đuôi vàng).
Trong y học cổ truyền, cây viễn chí đuôi vàng được dùng như một vị thuốc bổ giúp kích thích sự tuần hoàn trong cơ thể và tăng cường sức khỏe.
Tuy nhiên, ngoài công dụng này, viễn chí đuôi vàng còn điều trị được nhiều bệnh thường gặp như viêm gan, viêm thận, thiếu máu… (1).
Phân biệt
- Cây viễn chí đuôi vàng trong bài viết này khác với (Polygala chinensis), cây viễn chí hoa vàng (Polygala arillata), viễn chí hoa nhỏ (Polygala arvensis), viễn chí lá liễu (Polygala persicariaefolia) và viễn chí lá nhỏ (hay còn gọi là cây dầu nóng, Polygala paniculata) (1).
- Cây viễn chí đuôi vàng còn được gọi là cây bổ béo tía, khác với cây bổ béo đen (tức sâm bảo ngọc) và cũng khác với cây bổ béo trắng ( ).
Rễ và cây viễn chí đuôi vàng
Vài nét về cây viễn chí đuôi vàng (bổ béo tía)
Cây viễn chí đuôi vàng (hay còn gọi là bổ béo tía) có tên khoa học là Polygala aureocauda, thuộc họ Viễn chí (1).
Đây là loại cây nhỡ rụng lá và cao chưa tới 3 m, thân có màu vàng xám. Lá cây viễn chí đuôi vàng có hình giáo dài, nhọn và có thể dài đến 14 cm, mặt lá nhẵn, không có lông. Hoa của cây mọc thành cụm, có màu vàng. Hạt của cây có màu đen và có lớp lông dày màu trắng.
Bộ phận dùng làm thuốc : Rễ và lá là hai bộ phận thường được dùng làm thuốc của cây. bình thường, người ta thu hái vào mùa hè thu, sau đó rửa sạch và phơi khô (riêng lá thì phơi âm can) (1).
Rễ cây viễn chí đuôi vàng
Công dụng làm thuốc của cây viễn chí đuôi vàng
Theo y học cổ truyền thì viễn chí đuôi vàng có vị ngọt, hơi đắng nhẹ, có tính bình và thường được dùng trong các trường hợp như:
- Giúp lợi tiểu.
- Giúp điều hòa kinh nguyệt.
- Giúp hồi phục sức khỏe sau khi suy nhược (vì bệnh tật).
- Điều trị thiếu máu.
- Điều trị đau lưng, mỏi gối.
- Điều trị viêm gan.
- Điều trị viêm thận và phù thũng.
- Điều trị khí hư ở nữ giới.
- Điều trị sa tử cung.
Liều lượng : mỗi ngày, lấy từ 15 đến 30 g rễ và lá cây, nấu lấy nước uống. Riêng với trường hợp viêm gan cấp tính và viêm gan mãn tính, ta dùng 10 g đến 15 g rễ cây, nấu lấy nước uống (nếu không dùng rễ thì dùng lá nhưng hái lá tươi, sắc lấy nước uống từ 60 đến 150 g mỗi ngày).
ngoại giả, khi bị té ngã, bị thương chảy máu ngoài da thì ta cũng có thể hái cành lá tươi, giã nát rồi đắp lên (1).
Bài thuốc phối hợp :
Cây viễn chí đuôi vàng có thể điều trị thiếu máu . Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả cao hơn, dân gian thường kết hợp viễn chí đuôi vàng cùng các vị thuốc khác để tương trợ lẫn nhau. Trong số đó, có thể kể đến bài thuốc sau:
- Thành phần: viễn chí đuôi vàng (30 g), đẳng sâm (30 g) và kê huyết đằng (30 g).
- Cách dùng : nấu lấy nước uống trong ngày (1).
Tham khảo:
Các nghiên cứu về cây viễn chí đuôi vàng
- Tác dụng hạ mỡ máu : Theo tập san Phytotherapy research , kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy Reinioside C – một saponin triterpene được chiết xuất từ rễ cây viễn chí đuôi vàng có tác dụng giảm mỡ máu, đồng thời cũng làm giảm các thương tổn oxy hóa ( ).
- Tác dụng chống viêm : Theo tùng san Vietnam Journal of Chemistry , kết quả nghiên cứu in vitro cho thấy chiết xuất methanol từ rễ cây viễn chí đuôi vàng còn chứa hoạt chất chống viêm ( ).
thông báo thêm
Ở nước ta, cây viễn chí đuôi vàng mọc cốt yếu trong các khu rừng thưa ở Lào Cai. Ở Trung Quốc, cây mọc ở nhiều tỉnh như Quảng Đông, Quảng Tây, Hồ Nam, Vân Nam, Phúc Kiến… (1) ( ).
- Võ Văn Chi, tự vị cây thuốc Việt Nam , tập 2, NXB y khoa, HN, 2018, trang 1170.
- Sâm bảo ngọc (bổ béo đen) giúp bồi bổ, tăng cân và cải thiện sinh lý , , ngày truy cập: 15/ 12/ 2020.
- Reinioside C, a triterpene saponin of Polygala aureocauda Dunn, exerts hypolipidemic effect on hyperlipidemic mice , , ngày truy cập: 15/ 12/ 2020.
- Anti‐inflammatory phenylpropanoid glycosides from the roots of Polygala aureocauda Dunn , , ngày truy cập: 15/ 12/ 2020.
- Roof of Polygala fallax Hemsl Polygala aureocauda Dunn Wild herb Huang hua dao shui lian , , ngày truy cập: 15/ 12/ 2020.
