Cây sam đá được bộc lộ tại cuốn sách cây thuốc An Giang – một trong những tài liệu y khoa cựu truyền dân gian rất uy tín, được viết bởi nhiều tác giá tiếng tăm gia GS Đỗ Tất Lợi, Võ Văn Chi… Theo kinh nghiệm dân gian sam đá là một vị thuốc quý, với những công dụng rất giá trị như: điều trị viêm gan cấp tính, viêm gan mãn tính và hư nhược tâm thần.
Tên khoa học
Pellionia repens lour, thuộc họ tầm ma (1, ).
mô tả cây sam đá
Cây bò sát mặt đất và có hình trạng gần giống với cây rau sam, chắc có lẽ vì lý do ấy mà dân gian đặt cho tên gọi sam đá.
- Thân: Là dạng cây thân thảo dạng thân dây mảnh màu tím, thường mò trên mặt đất, cây thường bám vào các tảng đá, nơi có độ ẩm cao.
- Lá: nhỏ vằn xanh và xanh nhạt, các vân nổi rõ vằn đậm, cuống lá mọc lệch
- Hoa nhỏ mọc thành từng chùm ở nách lá
- Rễ chùm, gồm nhiều rễ nhỏ
Mời các bạn xem hình ảnh để thấy rõ hơn tả
Hoa sam đá
Thu hái chế biến
Theo dân gian toàn cây đều dùng làm thuốc, người dân thường nhỏ cả đây đem về rửa sạch, cắt ngắn phơi nắng thật khô sau đó bảo quản để dùng dần.
Cây sam đá mọc ở đâu ?
Sam đá cốt yếu mọc hoang hóa ở các khu vực miền núi nước ta, cây có nhiều ở các chân núi đá, thường mọc bám vào các tảng đá, nhất là những nơi có độ ẩm cao. Cây có ở dọc các tỉnh miền núi từ Tây Bắc đế miền Trung.
Cây hình dáng đẹp, dễ thương, dễ trồng lại có công dụng làm thuốc quý nên có nhiều nơi, nhiều gia đình trồng cây này làm cảnh song song làm dược chất.
Tính vị
Toàn cây sam đá vị ngọt chát, tính mát, không có độc, công dụng thanh nhiệt và lợi thấp (1).
Tham khảo:
Công dụng của cây sam đá
Sách cây thuốc An giang có ghi nhận những công dụng rất giá trị của sam đá, một trong những công dụng hay đáng chú ý của vị thuốc này là:
- Điều trị viêm gan cấp
- Viêm gan mạn tính
- suy nhược tâm thần, stress, mất ngủ
- Viêm da
- Mụn nhọt
Cách dùng sam đá làm thuốc
Viêm gan cấp và mạn tính : Nên kiên trì dùng sam đá tươi hay khô sắc nước uống hàng ngày, liều dùng cây khô 20g ~ 25g/ngày. Nếu dùng cây tươi cần dùng gấp 2 đến 3 lần cây khô. Với bệnh viêm gan mãn tính cần kiên trì sắc uống trong một thời gian dài, ít ra từ 6 tháng đến 8 tháng.
Bệnh suy nhược tâm thần, mất ngủ : Dùng sam đá khô hãm nước uống hàng ngày như một loại trà, liều dùng khoảng 20g/ngày.
Viêm da, mụn nhọt : Dùng sam đá tươi rửa sạch, giã nát, đắp vào vùng da bị viêm nhiễm mụn nhọt, dùng dùng đắp nên dùng thân lá cây đun nấy nước tắm rửa hàng ngày.
Các nghiên cứu dược lý
Xác định glucoceramide mới từ thảo dược sam đá Pellionia repens : Nhóm nghiên cứu tại viện sinh vật học Thành Đô, Trung Quốc đã xác định một glucoceramide mới có tên là pellioniareside ( 1 ) đã được phân lập từ dịch chiết etanolic của toàn bộ cây Pellionia repens , ngoại giả nhóm còn xác định thêm bốn hợp chất khác gồm: lupeol ( 2 ), uracil ( 3 ), (22 E , 20 S , 24 R ) ‐5α, 8α 6,22 ‐ dien 3 ‐ β ol ( 4 ) và daucosterol ( 5 ). ( ).
Lưu ý
- Sam đá khác với sâm đá, một loại cây gỗ nhỏ thân dây lớn hơn nhiều sam đá, sâm đá dùng tẩm bổ thường dùng dưới hình thức ngâm rượu.
- Thận trọng khi dùng sam đá cho phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ và nữ giới đang cho con bú.
- Tham vấn quan điểm bác sỹ trước khi dùng vị thuốc này
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang , Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 464, 465.
- Pellionia repens , , ngày truy cập 13 tháng 5 năm 2020.
- A new glucoceramide from the watermelon begonia, Pellionia repens, , ngày truy cập 13 tháng 5 năm 2020.
