Củ gừng thì đã quá quen thuộc với mọi người và ai cũng biết rằng nó có màu vàng nhạt với mùi vị cay thơm đặc trưng. Thế nhưng, củ gừng đen thì không phải ai cũng từng thấy qua và ngay từ cái tên của nó cũng đã gây ra không ít nhầm lẫn.
Có người cho rằng củ gừng đen chính là củ ngải tím (nga truật) nhưng ngải tím (nga truật) lại là tên gọi thông dụng để chỉ củ nghệ đen (Curcuma caesia) ( ). Có người lấy tên gừng đen để gọi củ tam thất rừng (Rhizoma Stahlianthi thoreli) nhưng đây cũng là một loài khác. Vậy, gừng đen bản tính là tên gọi của loài cây nào? Hay những loài cây nào?
Gừng đen là cây gì?
bây chừ, có ít ra hai nhóm thực vật đều có tên gọi là gừng đen (GĐ) với hình dáng bên ngoài tương tự nhau.
Thứ nhất, gừng đen là cây Kaempferia parviflora (hay gọi là cây ngải đen), có tên tiếng Anh là Thai black ginger (gừng đen Thái Lan), Thai ginseng (nhân sâm Thái Lan). Loại này có giá trị dược chất cao (chúng tôi sẽ nói thêm ở phần sau) nên được bán với giá đắt đỏ, được truy lùng như “thần dược” và dĩ nhiên, còn bị làm giả để trục lợi.
Củ ngải đen (gừng đen Thái Lan)
Thứ hai, gừng đen là tên gọi của một nhóm các loài cây đặc hữu được phát hiện ở Việt Nam, bao gồm chí ít 4 loài thuộc chi Gừng đen đã được phát hiện, đó là:
- Distichochlamys citrea , được gọi là gừng đen, loài này có thể trồng làm thuốc và lấy tinh dầu, phân bố ở vườn quốc gia Pù Mát (VQG Pù Mát), VQG Bạch Mã và VQG Cúc Phương. Loại này có lá màu xanh, hoa màu vàng, nụ hoa có vệt đỏ và là loài tiêu biểu của chi Gừng đen.
- Distichochlamys orlowii, được gọi là gừng Orlow (gừng đen Orlow), loài này phân bố ở VQG Pù Mát (Nghệ An) và một vùng nhỏ ở Gia Lai. Gừng Orlow là loại cung cấp tinh dầu.
- Distichochlammys benenica, loài GĐ này được tìm thấy ở VQG Bến En, Thanh Hóa.
- Distichochlammys rubrostriata , hay còn gọi là gừng đen khía đỏ, được tìm thấy ở VQG Cúc Phương, có tán lá xanh nhạt và hoa màu vàng tươi ( ) ( ).
ngày nay, các nghiên cứu về 4 loại GĐ trên đây vẫn còn ít ỏi (riêng cây gừng đen Thái Lan – Kaempferia parviflora thì đã được nghiên cứu rất nhiều).
- Tham khảo :
Gừng đen được đầu tư trồng trong những năm gần đây
Nghiên cứu sơ bộ về hàm lượng tinh dầu trong các loài Gừng đen đặc hữu của Việt Nam
Năm 2015, kết quả nghiên cứu về lượng tinh dầu trong củ GĐ được ban bố trên tập san Khoa học Đại học An Giang . Đối tượng của nghiên cứu này là củ gừng đen Distichochlamys citrea (củ tươi, ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Bình và Quảng Trị). Theo đó, hàm lượng tinh dầu trong củ gừng đen ở những nơi này đều trên 0, 4 % ( ).
Năm 2016, một kết quả nghiên cứu khác được ban bố trên tạp chí Journal of Medicinal Plants Research . Theo đó, thành phần chính của tinh dầu gừng đen Distichochlamys citrea là các hoạt chất (E)-citral, 1,8-cineole và (Z)-citral. Với gừng đen Distichochlamys orlowii, các hoạt chất chính được tìm thấy lại là geranyl acetate, β-pinene, βcaryophyllene và β-elemene ( ).
Kết quả nghiên cứu về cây gừng đen Thái Lan (Kaempferia parviflora)
Mặc dù được gọi là gừng đen Thái Lan (hay còn gọi là cây ngải đen) nhưng loài cây này vẫn được tìm thấy ở nhiều nơi như Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ… và cả Việt Nam (các tỉnh Thanh Hóa, Gia Lai, Dak Lak…).
Trong y khoa cựu truyền Thái Lan, nước sắc của loài này với rượu có tác dụng tăng cường sinh lý, điều trị dị ứng, hen, tiêu chảy, bệnh gút, loét dạ dày, tiểu đường… và nhiều bệnh khác ( ).
Từ các kết quả nghiên cứu, có thể nói củ gừng đen Thái Lan – Kaempferia parviflora (hay còn gọi là ngải đen) là cây dược liệu quý hiếm với các hoạt tính đáng để ý như:
- Kháng khuẩn và kháng nấm (theo tập san Fitoterapia ) ( ).
- Chống loét bao tử (theo tập san Journal of Ethnopharmacology ) ( ).
- Chống béo phì (theo tùng san Journal of Natural Medicines ) ( ).
- Giúp cải thiện sinh lý, tăng cường khả năng cương dương (đối với chiết xuất rượu ethanol hoặc thức uống có cồn) ( ).
- Chống trầm cảm ( ).
- Chống lại tế bào ung thư phổi NCIH187 một cách mạnh mẽ (theo tạp chí Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters ) ( ).
- Chống lại tế bào ung thư biểu mô KB (theo tạp chí Archives of Pharmacal Research ) ( ).
- Ngăn ngừa bệnh Alzheimer (theo tập san Journal of Functional Foods ) ( ).
- Chống dị ứng ( ).
- Tăng cường sức mạnh thể lực ở đôi tay của vận khích lệ (không tác dụng ở các bộ phận khác) ( ).
- Hoạt tính bảo vệ gan (theo tạp chí Chemical and Pharmaceutical Bulletin ) ( ).
- Chống loãng xương và chống oxy hóa (theo Natural Product Sciences ) ( ).
… và nhiều hoạt tính khác.
Lưu ý
- Các hoạt tính vừa đề cập trên đây chỉ phát huy tác dụng ở những dạng chiết xuất khăng khăng của củ ngải đen (GĐ Thái Lan). cho nên, khi có nhu cầu làm thuốc, các bệnh nhân nên hỏi thêm quan điểm của các bác sĩ chuyên nghiệp vì chỉ có phương pháp điều chế thích hợp mới đem lại kết quả như trông chờ.
- Mặt khác, người dùng cũng cần chọn lọc đúng loại GĐ Thái Lan với tên khoa học là Kaempferia parviflora, tránh mua nhầm các loại gừng đen khác.
Tham khảo :
- Nghệ đen, ,
- Chi Gừng đen , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Nhiều tác giả, Đa dạng họ Gừng (Zingiberaceae) ở vườn nhà nước Pù Mát Nghệ An , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Nghiên cứu thành phần hóa học của tinh dầu thân rễ gừng đen (distichochlamys citrea) tại một số tỉnh miền trung Việt Nam ., , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Volatile constituents of Distichochlamys citrea M. F. Newman and Distichochlamys orlowii K. Larsen & M. F. Newman (Zingiberaceae) from Vietnam , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Bioactive flavonoids from Kaempferia parviflora , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Anti-gastric ulcer effect of Kaempferia parviflora , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Anti-inflammatory effects of compounds from Kaempferia parviflora and Boesenbergia pandurata, , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Antiobesity effects of Kaempferia parviflora in spontaneously obese type II diabetic mice , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Effects of Kaempferia parviflora extracts on reproductive parameters and spermatic blood flow in male rats , ,
- Evaluation of the Anxiolytic and Antidepressant Effects of Alcoholic Extract of Kaempferia parviflora in Aged Rats , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Cytotoxicity against KB and NCI-H187 cell lines of modified flavonoids from Kaempferia parviflora , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Discovery of polymethoxyflavones from black ginger ( Kaempferia parviflora ) as potential β-secretase (BACE1) inhibitors, , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Anti-allergenic activity of polymethoxyflavones from Kaempferia parviflora , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Effect of Kaempferia parviflora Extract on Physical Fitness of Soccer Players: A Randomized Double-Blind Placebo-Controlled Trial , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Amino and nitro derivatives of 5,7-dimethoxyflavone from Kaempferia parviflora and cytotoxicity against KB cell line , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Structures of Two New Phenolic Glycosides, Kaempferiaosides A and B, and Hepatoprotective Constituents from the Rhizomes of Kaempferia parviflora , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
- Anti-osteoporotic and Antioxidant Activities by Rhizomes of Kaempferia parviflora Wall. ex Baker , , ngày truy cập: 11/ 01/ 2020.
