A giao – vị thuốc được bào chế từ da lừa
Da lừa đang được làm sạch để bào chế A giao
Là vị thuốc cổ truyền lừng danh của Trung Quốc, keo da lừa được sinh sản cốt tử ở Sơn Đông, kế đến là Chiết Giang, Thượng Hải, Bắc Kinh, Vũ Hán, Thiên Tân, Thẩm Dương…
A giao và lòng nhân đạo đối với động vật
A giao là vị thuốc có nhiều công dụng với sức khỏe con người, đặc biệt là công dụng bổ huyết (chúng tôi sẽ đề cập ở phần sau). Tuy nhiên, việc dùng keo da lừa làm thuốc đã chạm đến một vấn đề mang tính nhân loại, đó là ý thức nhân đạo với động vật.
Trên các dụng cụ truyền thông cũng như bình luận của cộng đồng mạng, A giao được dòm với các ý kiến khác nhau:
- Thứ nhất, xem A giao là vị thuốc quý, khẳng định công hiệu và tuyên truyền sử dụng trong y học cổ truyền.
- Thứ hai, xem A giao là tội ác đối với động vật bởi quy trình sản xuất tàn ác và phản đối sử dụng vị thuốc này.
- Thứ ba, xem A giao là một vị thuốc nhưng cân nhắc khi sử dụng vì ý thức nhân đạo.
Một con lừa đang bị cắt chân, lột da để bào chế thuốc
Theo thống kê, có hơn 4 triệu con lừa đã bị giết hàng năm và chết một cách tức tưởi chỉ để cung cấp da làm thuốc, kể cả những con lừa chưa trưởng thành, đang mang thai, đang bị bệnh và đang sống trong môi trường kém vệ sinh. Điều này đã dấy lên một mối lo ngại rằng loài lừa sẽ bị đe dọa bởi Trung Quốc – khi các thương lái sẵn sàng tăng giá và đi sang các nước khác như Úc, Châu Phi để thu mua lừa, kéo theo đó là nạn trộm cắp lừa hoành hành khi người dân không chịu bán (loài vật này đóng vai trò chuyển vận rất quan yếu trong đời sống hàng ngày của người dân Nigeria) ( ).
Các hoạt tính và công dụng của A giao
mặc dầu việc sinh sản A giao gây ra đau khổ cho động vật nhưng nó vẫn được thừa nhận là một trong những vị thuốc có nhiều công dụng. Các sách y khoa Trung Hoa và Việt Nam đều ghi chép những hoạt tính cùng những lưu ý khi dùng vị thuốc này.
Theo GS Đỗ Tất Lợi trong công trình Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam , keo da lừa có các hoạt tính như:
- Cải thiện sự thu nạp canxi ở động vật.
- Làm tăng lượng hồng huyết cầu và các sắc tố của máu (ở động vật).
- Chống lại chứng loạn dưỡng cơ dần dần (trên động vật).
- Làm giảm hiện tượng choáng váng ở động vật (2).
Theo y học cựu truyền, A giao là vị thuốc giúp bổ máu, cầm máu hiệu quả và được dùng với nhiều công dụng như:
- Tư âm bổ huyết.
- Cầm máu.
- Điều trị băng huyết.
- Điều trị lỵ ra máu và đại tiểu tiện ra máu.
- Giúp thận khỏe mạnh.
- Điều trị eo lưng đau nhức.
- Điều trị chảy máu cam.
- Điều trị chứng hồi hộp, tâm phiền, mất ngủ.
- Điều trị rối loạn tiền đình
- Bổ phổi và điều trị chứng ho do hư lao ( (2)…
Cách dùng : mỗi ngày uống từ 6 – 12 g keo da lừa và nên sao vị thuốc này với bột vỏ sò hoặc bồ hoàng trước khi dùng. Bên cạnh đó, A giao có hoạt tính mạnh và không nên dùng độc vị mà cần phối hợp với các vị thuốc khác (theo chỉ định của bác sĩ) ( ).
Những điều cần lưu ý khi dùng A giao
- chọn lựa : Keo da lừa ngày một hiếm nên nhiều người đã dùng các loại khác để mạo hoặc pha trộn với keo da lừa như da la, da ngựa, da lạc đà, lợn và thậm chí là giày da cũ. Tuy nhiên, chỉ có da lừa mới có hiệu quả đáng kể để làm thuốc (xếp sau keo da lừa là keo da bò, có màu vàng). Mặc khác, với keo da ngựa, vị thuốc này còn có thể gây sảy thai (
- Đối tượng cần tránh : Có một số đối tượng không nên dùng A giao như: người ăn không tiêu, tỳ vị hư nhược hoặc bao tử hư nhược khiến nôn ra máu, nôn ra hàn đàm, đi tả, nôn mửa không nên dùng. ngoại giả, nữ giới mang thai ở ba tháng đầu thai kỳ cũng không nên dùng ( ).
- quãng : Không nên dùng A giao chung với đại hoàng.
- Phân biệt : Cây giao (tức cây xương cá) cũng được gọi là A giao, nên chi cần phân biệt tránh nhầm lẫn giữa 2 vị thuốc này.
Tham khảo :
Keo da lừa được kết hợp với các thảo dược khác để điều trị bệnh
Cây xương cá (hay còn gọi là cây giao), khác với A giao là keo da lừa
Về cách bào chế keo da lừa
- Quá trình bào chế keo da lừa (A giao) khá công phu. Sau khi lột lấy lớp da của con lừa, người ta ngâm nước cho mềm, làm sạch lông rồi ninh cho nhừ trong ba ngày ba đêm để thu lấy nước keo trước nhất, sau đó làm thêm 5 – 6 lần như vậy nữa để thu lấy các nước keo tiếp theo (sao cho chiết được hết chất keo ra).
- Kế đến, tiến hành lọc lại nước keo này và cho thêm phèn chua vào để chất cặn lắng xuống, chỉ lấy lớp nước trong mà đem đi cô đặc (trước khi lấy ra khoảng 2 giờ thì thêm vào đường và rượu vào).
- Nước keo này, sau khi nguội lại sẽ thành một dạng chất rắn có màu nâu đen, nhẵn bóng và có tác dụng làm thuốc, đó là keo da lừa, hay còn gọi là A giao (thường được cắt thành các miếng mỏng, có hình chữ nhật, khi soi dưới ánh sáng thì có màu nâu trong và dễ vỡ).
Tham khảo :
