Từ một loài cây dại, từ lâu, tía tô đã trở thành một loại rau xanh quen thuộc được trồng phổ thông khắp nơi. Bên cạnh cách dùng lá, thì hạt tử tô còn là một vị thuốc quý được dân gian thường dùng với nhiều công dụng hay.
Nhắc đến công dụng điều trị và hỗ trợ điều trị bệnh của tử tô, người ta vẫn thường nghĩ ngay đến những bài thuốc hay được làm từ lá và thân của cây này. Nhưng từ trong thực tại, dân gian cũng có lưu truyền một số bài thuốc hay từ hạt cây tía tô. Bài viết sau đây xin cung cấp thêm cho bạn đọc 03 bài thuốc dân gian từ hạt tía tô.
Khái lược về cây tử tô
- Tên khoa học : Perilla frutescens , thuộc họ hoa môi (2)
- Bộ phận dùng : Lá, hoa, thân, quả, hạt.
- Tính vị : Tính ấm, vị cay (3)
Công dụng của cây tía tô
- Phát tán phong hàn.
- Giải uất, giải độc.
- Hoá đờm, trị suyễn.
- Chống viêm và dị ứng.
- Giải cảm.
- Hạ khí.
- An thai.
- tương trợ điều trị các bệnh về tim mạch.
- tương trợ điều trị dạy dày…
bộc lộ cây tử tô
tử tô là loài cây thân thảo, cao trung bình khoảng từ 0,5- 01m. Lá mọc đối nhau, có lông nhám, mép khía lá có răng nhỏ, mặt dưới lá màu tím tía, hoặc có khi hai mặt đều màu tía, nâu hay xanh lục. Hoa nhỏ, mọc đối có màu trắng hay màu tím. Quả rất bé, có hình cầu. Thân cây nhỏ, dài, có lông nhám, màu tím hoặc xanh nhạt.
Phân bố và chế biến
Cây tía tô được trồng quanh năm và khắp nơi trên đất nước ta, nhưng nhiều nhất vẫn là vào các tháng cuối đông, đầu xuân. tuốt tuột các bộ phận trên cây tử tô (từ lá, thân, quả, hạt) có thể được thu hoạch, chế biến quanh năm tuỳ theo nhu cầu sử dụng của mọi người.
Hình ảnh cây tử tô
Một số bài thuốc dân gian từ hạt tử tô
Từ lâu dân gian đã biết sử dụng hạt tử tô để phối hợp với một số vị thuốc khác làm thành các bài thuốc khá hay và hiệu quả.
1. Bài thuốc điều trị ho gà ở con nít (4)
Mùa đông trời rét, con trẻ thường bị mắc bệnh ho gà gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ và sinh hoạt. Đơn giản, dân gian đã sử dụng hạt tía tôi kết hợp với 03 vị khác khá dễ kiếm để điều trị ho gà cho trẻ em sau đây:
- vật liệu : Chuẩn bị hạt tía tô 12 g, 08 g, vỏ 16 g và 20 g.
- Cách chế biến : ắt các vị trên rửa sạch, cho vào ấm, đổ 02 bát nước (loại dùng để ăn cơm) sắc lại còn ½ bát, gạn lấy nước, bỏ sạch bã; cho thêm một vài thìa cà phê mật ong vào đun kỹ để cho trẻ uống dần.
- Về liều dùng :
– Trẻ 01 tuổi : Mỗi lần uống 01 thìa cà phê, chia làm 02 lần (sáng và chiều).
– Trẻ từ 02 – 03 tuổi : Mỗi lần uống 1,5 thìa cà phê, chia làm 02 lần (sáng và chiều).
– Trẻ từ 04 – 06 tuổ i: Mỗi lần uống 02 thìa cà phê, chia làm 02 lần (sáng và chiều).
– Trẻ từ 07 – 10 tuổ i: Mỗi lần uống 03 thìa cà phê, chia làm 02 lần (sáng và chiều).
Có thể cho trẻ uống trong 01 tuần. Nếu trẻ bị bệnh lâu ngày, ho nhiều có thể tăng thêm 01 ngày uống từ 03 – 04 lần.
2. Bài thuốc điều trị ho hen ở người già (5)
Bài thuốc này cũng khá đơn giản, các thứ dễ kiếm và dễ thực hành nhưng cũng hiệu quả.
- vật liệu : Chuẩn bị hạt tử tô, hạt cải trắng, hạt củ cải, mỗi thứ khoảng 10 g.
- Cách chế biến : hết thảy các vị kể trên sắc uống hay tán bột dùng đều được.
- Về liều dùng : Mỗi ngày uống 02 lần, mỗi lần từ 04 – 06 g.
3. Bài thuốc điều trị ho lâu ngày và có nhiều đờm (6)
- Nguyên liệu : Chuẩn bị hạt tía tô và hạt củ cải sao thơm, mỗi thứ khoảng 10g và hạt cải canh sao thơm khoảng 05 g.
- Cách chế biến : tất thảy các vị kể trên tán đồng bột mịn, cho vào túi vải, sắc với 02 bát nước ăn cơm, còn lại thành 01 bát.
- Về liều dùng : Bài thuốc này có thể chia ra dùng nhiều lần trong ngày ở lứa tuổi khác nhau.
Tham khảo :
Một số lưu ý khi dùng hạt tử tô
- Muốn cho các bài thuốc kể trên phát huy hiệu quả, điều chủ yếu trước nhất là mỗi người phải biết chọn lựa tìm mua hạt tía tô đảm bảo chất lượng, có cỗi nguồn rõ ràng (nên mua ở các nhà thuốc loại dùng để điều trị và tương trợ điều trị bệnh, không mua ở các cửa hàng giống cây trồng, có tẩm hoá chất sẽ rất có hại cho sức khoẻ).
- đàn bà mang thai cũng cần hết sức thận trọng khi sử dụng các bài thuốc từ cây tử tô nói chung, bài thuốc từ hạt tử tô nói riêng.
Tham khảo :
- Rau tía tô, vị thuốc chữa nhiều bệnh , , truy cập ngày 05/12/2019.
- tử tô , , truy cập ngày 05/12/2019.
- tử tô , https://www.thuocdantoc.org/duoc-lieu/tia-to, truy cập ngày 05/12/2019.
- Ho gà , đăng trong cuốn “Thuốc nam chữa bệnh Phụ nữ và trẻ nít”, trang 121-122, của tác giả Phạm Hồng Thuý, Nhà Xuất bản Thanh Hoá 2005, tham khảo ngày 10/12/2019.
- Bài thuốc do bà Nguyễn Thị Hạnh, thôn 16, xã Lộc Ninh, đô thị Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình san sẻ ngày 11/12/2019.
- Bài thuốc do bà Lê Thị Lương, thôn 7, xã Lý Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình san sẻ ngày 11/12/2019.
