Nghe “kê quan hoa” thì nhiều người lạ lẫm nhưng nếu nói hoa mào gà đỏ thì ai cũng biết ngay.
Vâng, đó là cái khóm hoa đỏ ao tựa như mào gà mà người ta hay trồng trước sân để làm cảnh. Loại này rất dễ trồng, chỉ cần tìm những bông hoa đã già, sắp rụi, chà lấy hạt bên trong rồi rãi vung ra một góc thì sau một thời kì, trời mưa xuống, những cây mào gà bé tí sẽ nảy mầm và chẳng mấy chốc là trổ ra những cụm hoa đỏ rực.
Cây mào gà có nhiều loại với các màu sắc khác nhau. Tuy nhiên, có hai loại thường được dùng làm thuốc là mào gà đỏ và mào gà trắng (bài viết này đề cập đến mào gà đỏ).
Cây mào gà đỏ (kê quan hoa)
Mào gà đỏ, hay còn gọi là kê quan hoa, kê quan, kê đầu, hồng kê quan hoa, bạch kê quan hoa, kê công hoa, kê giác hoa…
Cây có tên khoa học là Celosia argentea var. cristata, thuộc họ Rau dền (1) (2).
Bộ phận dùng
- Bộ phận được dùng làm thuốc là cụm hoa và hạt.
Công dụng của hoa mào gà
- Tính vị : Theo Y học cựu truyền, kê quan hoa có vị ngọt, tính lương mát, thông vào kinh Can, Đại tràng và có tác dụng:
- Thanh nhiệt.
- Điều trị đi tả.
- Điều trị huyết trắng, viêm đường tiết niệu.
- Cầm máu: điều trị chảy máu cam, ho ra máu, tiểu ra máu, trĩ ra máu, lỵ ra máu, thổ huyết
- Điều trị rong kinh, chảy máu tử cung.
Liều lượng
: Mỗi ngày dùng từ 10 – 15 g cụm hoa và hạt mào gà dưới dạng thuốc sắc (hoặc tán bột rồi làm thành viên) (1).
ngoại giả, khi bị đau mắt, có thể lấy hoa và hạt mào gà nấu nước rồi rửa ngoài. Nếu không may bị rắn cắn, có thể lấy hạt mào gà nhai, nuốt lấy nước còn phần bã thì dùng đắp lên vết thương, sau đó theo dõi để xử lý kịp thời (4).
Những bài thuốc thường dùng
Hoa và hạt mào gà được dùng độc vị hoặc phối hợp cùng các vị thuốc khác trong các trường hợp như:
- Điều trị chảy máu tử cung : lấy 15 g hoa mào gà, 10 g mai mực và 6 g bạch biển đậu hoa, sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang (1).
- Điều trị mề đay: dùng 15 g mào gà, 10 quả táo đỏ (táo Tàu) và 8 g thương nhĩ tử (sao bỏ gai), cùng sắc lấy nước uống. ngoại giả, người bệnh nên lấy thêm một lượng mầm mào gà vừa đủ (kê quan miêu), sắc lấy nước rồi dùng rửa ngoài da sẽ mau khỏi hơn (1).
- Điều trị huyết trắng quá nhiều : lấy 30 g hoa màu gà sắc lên rồi bỏ phần bã, dùng nước sắc này hòa với 15 g đường đỏ và uống trong ngày (1).
- Điều trị chảy máu dạ dày, đi ngoài ra máu, kinh nguyệt kéo dài không dứt: lấy hoa màu gà (10 g nếu dùng khô, 25 g nếu dùng tươi), phơi hoặc sấy cho khô, tán nhỏ rồi chia thành nhiều lần uống trong ngày (chia khoảng 5 – 6 lần) (2).
- Điều trị rong kinh : lấy hoa mào gà phơi khô rồi tán bột, cứ mỗi lần uống thì lấy 8 g hòa với rượu để uống. Lưu ý, khi dùng bài thuốc này thì kiêng ăn cá tanh và thịt heo (3).
- Điều trị chảy máu cam, ho ra máu : lấy mào gà, thiến thảo và cỏ mực, mỗi loại 15 g, sắc lấy nước uống (4).
Cây mào gà đỏ (kê quan hoa)
Một số nghiên cứu về hoa mào gà đỏ
- Hoạt tính chống oxy hóa : Theo tạp chí American Journal of food technology , chiết xuất nước nóng từ cây mào gà đỏ cho thấy hoạt động chống oxy hóa rõ rệt ( ).
- Chống tăng đường huyết : Theo tùng san Comparative Clinical Pathology, mào gà đỏ đã được người dân nhiều nước trên thế giới dùng nhằm quản lý bệnh đái tháo đường. Để xác thực lại công dụng này, các nhà nghiên cứu đã tiến hành thí nghiệm trên chuột bạch tạng. Theo kết quả nghiên cứu, chiết xuất methanolic từ mào gà đỏ có tác dụng chống tăng đường huyết đáng kể ( ).
- Chống rối loạn thần kinh : Theo tạp chí Bangladesh Journal of Pharmacology , chiết xuất methanol từ mào gà đỏ có tác dụng ức chế các enzyme như tyrosinase, acetylcholinesterase và butyrylcholinesterase. Từ đó, loại dược chất này cho thấy công dụng điều trị các bệnh về sắc tố da, bệnh Parkinsons và thoái hóa tâm thần (như hội chứng Alzheimers và mất trí nhớ) ).
Tham khảo :
Lưu ý khi dùng hoa mào gà
- Cây mào gà được đề cập trong bài viết này là loại có hoa màu đỏ (kê quan hoa), khác với cây mào gà có hoa màu trắng (hay còn gọi là mào gà đuôi nheo, dã kê quan, thanh tương tử).
- Những người tích trệ không nên dùng thảo dược này làm thuốc (2).
- Kết quả thí điểm trên chuột cho thấy chiết xuất từ hoa mào gà có thể gây sảy thai. nên chi, phụ nữ mang thai không nên dùng cây mào gà (3).
- Các bệnh nhân nên tham khảo quan điểm thầy thuốc về tương kị và liều dùng trong từng trường hợp cụ thể.
Tự nhiên còn có cây mào gà trắng
Ngoài cây mào gà đỏ kể trên, Tự nhiên còn có một loại cây màu trắng với tên gọi cây mào gà trắng, với đặc điểm nổi bật là có chùm hoa nhỏ màu trắng ở nửa dưới và hơi tím ở nửa trên hoa, lá hình mũi mác. Bộ phận dùng làm thuốc là: hạt, hoa và thân lá.
Đây là loài cỏ dại mọc hoang, ít được trồng làm cảnh như cây mào gà đỏ và cũng có những công dụng gần rưa rứa như mào gà đỏ như: Cầm máu, điều trị bệnh trĩ, lòi dom, rong kinh…
Hình ảnh cây mào gà trắng
- Tham khảo :
- Nguyễn Văn Đàn – Vũ Xuân Quang – Ngô Ngọc Khuyến, Cây hoa chữa bệnh , NXB y khoa, HN, 2005, trang 163.
- Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, Nxb y khoa, 1999, trang 292.
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam , tập 2, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 232.
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang , Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 355.
- Antioxidant Activity of Selected Nigerian Green Leafy Vegetables , , ngày truy cập: 27/12/2019.
- Methanolic extract of Celosia argentea var. crista leaves modulates glucose homeostasis and abates oxidative hepatic injury in diabetic rats , , ngày truy cập: 27/12/2019.
- In vitro inhibitory potential of methanolic extract of Celosia argentea var. cristata on tyrosinase, acetylcholinesterase and butyrylcholinesterase enzymes, , ngày truy cập: 27/12/2019.
