Hương cẩn thái (香堇菜) tức là hoa violet thơm, hoa tím thơm và đúng như vậy: tinh dầu của nó khi còn đặc thì ít có hương thơm đặc trưng nhưng nếu pha loãng ra với tỉ lệ 1 : 5000 hoặc 1 : 10000 thì nó lại tỏa hương rõ rệt.
Không chỉ thơm, hoa hương cẩn thái còn có mật ngọt và các loài ong cũng rất thích mật của loại hoa này.
Ở nước ta, cây hương cẩn thái được gọi là hoa tím hoặc hoa tím thơm vì hoa của nó có màu xanh tím trang nhã và hương thơm kín đáo. Lá của cây giống như lá rau má và hoa của nó thì nhỏ nhắn xinh xinh, trông như những cánh bướm đang chợp chờn bay (1).
Vài nét về hoa tím thơm (hương cẩn thái)
Cây hoa tím thơm có tên khoa học là Viola odorata và thuộc họ Hoa tím.
Ở nước ta, cây hoa tím cũng được trồng nhưng ít phổ biến hơn so với châu Âu. Khi dùng làm thuốc, ta thu lấy hoa, lá hoặc rễ của nó rồi tùy theo bệnh mà dùng (1) ( ).
Hoa tím thơm
Công dụng làm thuốc của hoa tím thơm
Với hoa của cây, dân gian hay dùng làm thuốc điều trị ho, ho gà, viêm phế quản, sổ mũi và nhức đầu (kể cả nhức nửa đầu).
Cách dùng:
Hái hoa phơi khô, mỗi lần dùng thì lấy 5 – 10 g hoa khô đem ngâm trong một lít nước, sau vài phút thì bắt lên bếp, nấu cho sôi rồi chắt lấy nước uống (hoặc cũng có thể hãm sôi 10 phút rồi uống như trà).
chú giải : Thuốc dùng để uống giữa các bữa ăn.
Ngoài cách dùng trên, bạn cũng có thể tự bào chế thành si rô hoa tím thơm giúp giảm ho, long đờm, ngoại giả còn giúp nhuận trường và điều trị táo bón (thường dùng cho trẻ nhỏ uống) (1).
Hình ảnh bông hoa
Cách làm như sau :
- Chuẩn bị : hoa tím thơm (150 – 200 g cánh hoa tươi).
- Thực hiện : lấy hoa rửa sạch, để ráo rồi cho vào bình thủy tinh, sau đó đổ một lít nước sôi vào, đậy kín lại trong 12 tiếng rồi lọc lấy nước ấy (bằng khăn vải sạch). Tiếp theo, ta cho mật ong hoặc đường phèn vào (với khối lượng gấp đôi lượng nước thuốc). rốt cục, đem nước ấy cô đặc lại thành si rô (trong quá trình nấu, nếu thấy có bọt thì phải hớt bỏ bọt). Sau khi thành si rô, ta để nguội, cho vào chai lọ và đậy kín lại để dùng dần.
- Cách dùng : mỗi ngày, ta rót 3 muỗng si rô ấy (muỗng nhỏ – muỗng cafe), hòa với nước rồi uống (uống vào giữa các bữa ăn) (1).
- Lưu ý : Chỉ dùng bình thủy tinh hoặc sành sứ để đựng (vì nếu dùng đồ chứa có tính kiềm thì sẽ làm đổi thuốc nước từ hoa) (1).
Công dụng của lá và rễ cây hoa tím thơm
- Lá cây : Dân gian hay dùng lá tươi của cây hoa tím thơm để đắp ngoài da (trong trường hợp vú nứt nẻ hay bị các khối u lành tính).
- Bên cạnh đó, lá hoa tím thơm còn được dùng điều trị bệnh gút. Cách dùng như sau : hái một nắm lá tươi, rửa sạch, nấu với nửa lít giấm ăn và để sôi 5 phút. Sau đó, ta lấy nước thuốc tẩm vào băng gạc và chườm đắp lên chỗ đau nhức (cách này giúp làm dịu cơn đau).
- Rễ cây : Trong y học, rễ cây hoa tím được biết đến là vị thuốc gây nôn. Cách dùng: lấy 10 g rễ cây nấu với 300 g nước và đợi nước rút còn 1/3 thì tắt bếp, để bớt nóng và uống (như vậy sẽ có tác dụng gây nôn) (1).
Các nghiên cứu về cây hoa tím
- Hoạt tính hạ áp huyết : Theo tùng san Lipids in Health and Disease , kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất lá cây hoa tím có thể làm giảm huyết áp động mạch nhàng nhàng tùy theo liều, ngoại giả còn giúp giảm lượng mỡ xấu, tăng lượng mỡ tốt ( ).
- Hoạt tính bảo vệ gan : Theo tạp chí Bangladesh Journal of Pharmacology , isorhamnetin và luteolin được chiết xuất từ các bộ phận trên không của cây hoa tím thơm có tác dụng giảm viêm và giảm hoại đàng hoàng bào gan (chống lại thương tổn gan do paracetamol gây ra ở chuột) ( ).
Tham khảo:
- Nguyễn Văn Đàn – Vũ Xuân Quang – Ngô Ngọc Khuyến, Cây hoa chữa bệnh , NXB y khoa, 2005, trang 68.
- Hoa tím thơm , , ngày truy cập: 21/ 01/ 2021.
- Studies on the antihypertensive and antidyslipidemic activities of Viola odorata leaves extract , , ngày truy cập: 22/ 01/ 2021.
- Hepatoprotective activity of aqueous methanolic extract of Viola odorata against paracetamol-induced liver injury in mice , , ngày truy cập: 22/ 01/ 2021.
