Rau nghể răm giống rau răm nhưng không phải rau răm, ở miền Bắc có nhiều nhưng miền Nam thì ít thấy.
Để phân biệt, bạn đừng nhìn lá mà hãy nhìn thân: thân cây nghể răm có màu đỏ hồng rõ rệt, không phải màu xanh tái pha hồng nhạt như thân cây rau răm.
Đặc biệt, hoa nghể răm mọc tập trung thành cụm bông dài với nhiều hoa nhỏ màu đỏ hồng, xếp dày đặc (hoa rau răm thì nở lẻ tẻ và thưa hơn).
Khi dùng làm thuốc, người ta nhổ cả cây rồi dùng tươi hoặc phơi gió cho khô (không phơi trực tiếp dưới nắng gắt).
Cây nghể răm
Rau nghể răm và những tên gọi
Rau nghể răm còn được gọi là thủy liễu, rau nghể sẻ, mã lục thái, trạch lục… ngoại giả, rau này còn có một cái tên rất hay, đó là “túy ngư thảo” (tức thị cỏ say cá).
Đó là vì xưa kia, có một nhóm người ở Trung Hoa không giỏi việc đánh bắt cá, cho nên, để có cá ăn, họ thường hái thật nhiều rau nghể răm, giã nát ra rồi trộn với hạt bắp nấu chín, bóp cho nát đều và rải xuống sông. Sau khi cá ăn loại thức ăn này, cá sẽ bị say nổi lên mặt nước, thế là họ vớt đem về (những con cá ấy sau đó sẽ tỉnh lại) (1).
Rau nghể răm
Công dụng làm thuốc của rau nghể răm
Theo y khoa cựu truyền, rau nghể răm có vị cay, tính ấm và có nhiều công dụng như:
- Làm tan ứ đọng, điều trị máu ứ do đòn ngã.
- Giải độc, khử trùng.
- Điều trị viêm dạ dày, kiết lỵ, tiêu chảy.
- Điều trị phong thấp và đau nhức xương khớp (giúp giảm đau).
- Giúp tiêu thũng và điều trị thủy thũng.
- Điều trị chứng phình tĩnh mạch hoặc giãn tĩnh mạch.
- Điều trị ho ra máu, xuất huyết tử cung và xuất huyết bao tử.
- Điều trị trĩ.
Cách dùng : mỗi ngày lấy từ 20 – 30 g cây tươi, rửa sạch, giã nát, cho thêm một ít nước và vắt lấy nước uống (hoặc lấy từ 8 – 12 g nấu lấy nước uống cũng được) (1) (2).
Các bài thuốc có dùng rau nghể răm
1. Điều trị viêm ruột và thấp khớp sưng đau
- Chuẩn bị : rau nghể tươi (40 g).
- thực hành : cắt ngắn rồi nấu lấy nước uống (2).
2. Điều trị chàm
- Chuẩn bị : rau nghể răm tươi (hái nhiều, rửa sạch).
- Thực hiện : lấy rau nấu với nước cho sôi và dùng xông hơi. Sai khi xông hơi, ta đợi nước hết nóng (còn âm ấm) thì ngâm rửa vùng da bị chàm (cách làm này cũng hiệu quả với trường hợp ghẻ lở) (2).
3. Điều trị chứng hắc loạn nặng, khí nóng thiêu đốt bên trong khiến cho gân co rút, không duỗi dãn ra được
- Chuẩn bị : nghể răm tươi (1 nắm).
- thực hành : nấu lấy nước, đợi nước bớt nóng thì ngâm cho cơ thịt được ấm, lúc này, cơ thịt được khai thông, khí dương tan ra thì gân sẽ không co rút nữa (1).
4. Điều trị “trĩ vú chuột”
Bệnh này có tả là phần thịt ở hậu môn dồn lại, đùn lên giống như cái vú chuột. Được biết, trong Nam dược diệu kì có ghi lại bài thuốc điều trị chứng này như sau:
- Chuẩn bị : nghể răm tươi (hái nhiều).
- Thực hiện: Lấy một cái nồi đất, đổ nước và để rau vào, sau đó xé miếng lá chuối đậy lên rồi đậy nắp lại (cho kín miệng nồi). Tiếp theo, nấu nước cho sôi rồi tắt bếp, nước này dùng để xông hơi. Cách xông như sau : đâm một lỗ nhỏ trên lá chuối cho hơi nước thoát ra từ từ rồi đưa mụn trĩ vào chỗ hơi bay ra ấy (lưu ý cẩn thận để tránh bị bỏng). Khi nước hết bốc hơi, chỉ còn âm ấm thì ta ngâm và rửa nốt trĩ ấy (thực hành vài lần sẽ thấy hiệu quả) (1).
Ngoài các công dụng trên, loại rau này còn được biết đến với nhiều công dụng khác như điều trị ghẻ ngứa, đi tả và tẩy giun sán… ( ).
Lưu ý khi dùng rau nghể răm
Trong cây rau nghể răm có chứa hoạt chất glucosid anthraquinonic. Chất này khi đi vào cơ thể có thể làm tăng sự đông máu, vì thế, nó có thể tương tác với một số thuốc đông máu và ảnh hưởng đến quá trình giải phẫu. vì thế, khi dùng, bạn cần cân nhắc hoạt tính này để tránh các tác dụng phụ không mong muốn (2).
thông báo thêm
Ở Trung Quốc, nghể răm (Polygonum hydropiper) được gọi là thủy liễu (水蓼) ( ).
Tham khảo:
- Tạ Duy Chân, Những phương thuốc hay – “Rau cỏ trị bệnh” , 1998, bản in trang 215.
- Võ Văn Chi, tự điển cây thuốc Việt Nam , tập 2, NXB y khoa, HN, 2018, trang 295.
- Cây nghể răm điều trị ghẻ ngứa, ỉa chảy và tẩy giun sán , , ngày truy cập: 04/ 03/ 2021.
- 水蓼 , , ngày truy cập: 04/ 03/ 2021.
