Trong các vị thuốc Bắc, có một vị được gọi bằng nhiều tên khác nhau nhưng tên nào cũng thật lạ, đó là “A ngùy”. Vâng, các tên khác của nó thế này – bạn thử đọc nhé: A ngụy, A nguy, A ngu, Hưng cừ, Hình ngu, Cáp tích ni, Nguy khứ tật, Huân cừ…
Cây thuốc này có tên khoa học là Ferula assafoetida và chưa có ở Việt Nam (nguồn dược chất còn phải nhập) ( ). Ở Trung Quốc, nó cũng chỉ phổ quát ở một số tỉnh như Sơn Đông và Vân Nam (ngoài Trung Quốc thì ở Ấn Độ cũng tìm được cây này).
Vậy, khi dùng làm thuốc thì bộ phận nào của cây được thu hái và nó có công dụng gì?
Nhựa cây A ngùy
Với cây a ngùy, bộ phận được dùng làm thuốc không phải là rễ, thân, lá hay hoa, quả, hạt mà là nhựa cây (ở phần rễ). Phần nhựa này có vị cay, tính ấm nhưng không có độc.
Vị thuốc A ngùy
Theo y khoa cựu truyền, nhựa cây a ngùy thông vào kinh Tỳ, kinh Vị và có các công dụng như:
- diệt trùng và trừ khí ôn dịch.
- Giúp giải các chất độc và tống hơi độc ra khỏi cơ thể.
- Giúp xua trừ mùi hôi thối.
- Điều trị các chứng phong tà.
- Giúp tiêu tích và điều trị sốt rét, cam tích.
- Điều trị đau hắc loạn, đau tim và đau bụng vì trúng khí lạnh.
Liều lượng : Mỗi ngày, mỗi người trưởng thành dùng từ 2 – 3 g (2).
Một số bài thuốc thường dùng
1. Điều trị bệnh do bị khí độc của tử thi xông vào người
- Chuẩn bị : 120 g nhựa a ngùy, đồng tình bột.
- thực hành : làm thành 12 viên bao bột rồi nấu chín, sau đó để dùng dần. Mỗi lần dùng thì lấy 1 viên uống, mỗi ngày uống ba lần (bình thường thì chỉ uống một ngày là khỏi) (2).
- Lưu ý : liều lượng của bài thuốc này khá cao nên cần tham khảo quan điểm bác sĩ trước khi dùng.
Vị thuốc khô
2. Điều trị chứng đau quặn trong bụng khiến không chịu được
- Chuẩn bị : 4 g nhựa a ngùy nhất trí bột.
- Thực hiện : cho vào ly, thêm chút rượu nóng vào, hòa tan và uống thì sẽ thấy bớt đau ngay (2).
3. Điều trị chứng có khối tích trữ trong lá lách
- Chuẩn bị : 2 g nhựa cây này, 40 g sáp vàng và 5 cái trứng gà.
- Thực hiện : Sắc lấy nước uống và chia thành mười lần để uống dần.
- chú giải : uống vào lúc đói và uống bằng nước sôi để nguội (2).
4. Điều trị chứng đau bụng do ruột co rút lên miên man (ở trẻ nhỏ)
- Chuẩn bị : a ngùy, nửa và một ít ngải diệp.
- thực hành : lấy a ngùy nghiền nhỏ rồi nhét vào nửa củ tỏi, sau đó đem nướng cho chín củ tỏi thì giã nát và vo thành viên thật nhỏ, mỗi viên chỉ nhỏ bằng hạt mè.
- Cách dùng : mỗi lần uống thì lấy 5 viên hòa với nước sắc ngải diệp để uống (2).
Những người không nên dùng
A ngùy là vị thuốc có mùi hôi. Sách Bản thảo cầu chân cũng có nói đến mối liên tưởng giữa mùi hương và công dụng như sau:
“A ngùy mùi khó ngửi vì thế chữa được các chứng ôn dịch, ma quỷ, hòn khối. Nhưng nên nhận rõ rằng huyết khí người ta thấy thơm thì thuận, thấy thối thời nghịch nên những người vị hư khí yếu tuy có hòn tích không nên dùng .”
Ngoài ra thì đàn bà mang thai cũng không nên dùng (vì thuốc này gây hư thai) (2).
Các nghiên cứu về hoạt tính của vị thuốc
- Trong công nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi : Kết quả nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ A ngùy có tác dụng hăng hái khi cho vào thức ăn của cá chép (giúp tăng cường miễn nhiễm, làm tăng khả năng chống oxy hóa và sự tăng trưởng) ( ).
- Với bệnh tiểu đường : Theo tạp chí Pakistan Journal of Biological Sciences , chiết xuất từ nhựa a ngùy có thể chống lại các thương tổn do bệnh tiểu đường gây ra, giúp ngăn ngừa các biến chứng do bệnh tiểu đường (ở chuột thử nghiệm) ( ).
- Tác dụng phá thai : Kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất ethanol từ a ngùy có hoạt tính làm chặn sự mang thai và gây suy thai, hư thai ( ).
- 阿魏, ngày truy cập: 19/ 06/ 2020.
- Nguyễn Văn Quý – Nguyễn Phương , Thuốc Bắc thườ ng dùng , NXB y khoa, 2002, trang 393.
- Tác dụng bổ sung chiết xuất cây A ngùy vào thức ăn cá , , ngày truy cập: 19/ 06/ 2020.
- Anti-diabetic activity of ferula assafoetida extract in normal and alloxan-induced diabetic rats , , ngày truy cập: 19/ 06/ 2020.
- Role of energy metabolism in the pregnancy interceptive action of Ferula assafoetida and Melia azedarach extracts in rat , , ngày truy cập: 19/ 06/ 2020.
