Cây bí bái loài thực vật thuộc họ cam có công dụng điều trị bệnh đau nhức xương khớp thoát vị rất hay. Nhưng cũng cần lưu ý, tránh lầm lẫn với cây bưởi bung, cũng thuộc họ cam, có hình dạng gần giống.
- Tên khoa học : Acronychia pedunculata (L.) ( ) ( ).
- Họ : Cam
trình bày
- Thân: Là dạng cây gỗ nhỏ, sống lâu năm, có thể cao tới 8m. Là cây thuộc họ cam, nhưng được biết vỏ cây tươi cắt ra có mùi của cây xoài.
- Lá: Có cuống dài, mép lá nhẵn không răng cưa, dạng hình gần giống lá bưởi chỉ khác cuống lá khá dài.
- Hoa: Có bốn cánh trắng, nhụy hoa màu vàng nổi rõ.
- Trái: Hình cầu, đường kính 1cm ~ 1,5cm.
Hoa bí bái
Bộ phận dùng
Hầu như hết thảy các bộ phận trên cây này đều dùng được, từ lá, thân, rễ, vỏ thân và quả.
Tính vị
Cây có vị hơi cay, hơi ngọt nhẹ, tính bình.
Công dụng của cây bí bái
Có ít tài liệu viết về vị thuốc này, chỉ thấy dân gian thường dùng bí bái để điều trị một số bệnh sau ( ):
- Giảm đau nhức xương khớp
- Thoát vị đĩa đệm
- Kích thích tiêu hóa
- Giảm đầy trướng bụng
- Điều trị viêm đau bao tử
Cách dùng cây bí bái làm thuốc
1. Điều trị phong thấp, đau nhức xương khớp, thoát vị đĩa đệm
- Chuẩn bị : Thân rễ bí bái khô 20g
- Thực hiện : Cây thuốc thái lát mỏng phơi khô, sao vàng hạ thổ, sắc với khoảng 4 bát nước, đun cạn lấy 2 bát nước uống trong ngày.
- Ngoài cách dùng sắc uống, có thể dùng thân rễ bí bái khô sao vàng hạ thổ, sau đó đem ngâm rượu với tỷ lệ 1kg khô ngâm 3 lít rượu, ngâm trong thời kì khoảng 1 tháng là dùng được.
2. Tăng cường, kích thích tiêu hóa, giảm đầy bụng
- Chuẩn bị : Trái bí bái tươi 20g hoặc trái khô 10g.
- thực hành : Lấy trái cây rửa sạch, đun với 2 bát nước sạch, đun cạn lấy 1 bát nước chia làm 2 lần uống sau ăn.
3. Viêm bao tử
- Chuẩn bị : Rễ, thân bí bái khô 15g.
- Thực hiện : Đem sao vàng, đồng tình dạng bột, hòa nước uống trước bữa ăn khoảng 20 phút.
Một số nghiên cứu về cây bí bái
Hoạt động chống viêm, giảm đau:
Tại Sri Lanka bí bái là loại cây thuốc được dùng rất phổ thông ở giang san này. Một nghiên cứu trên chuột tại Đại học Sri Jayewardenepura, Sri Lanka sử dụng chiết xuất từ thảo dược bí bái, nghiên cứu đã xác định được chiết xuất từ cây bí bái có hoạt động chống oxy hóa và ức chế NO. Evolitrine là hợp chất có tác dụng giảm đau và chống viêm chính ( )
Hoạt tính kháng khuẩn:
Một nghiên cứu giữa nhóm các nhà nghiên cứu tại Việt Nam và Pháp đã xác định được thành phần hóa học và hoạt tính kháng khuẩn của tinh dầu được phân lập từ các bộ phận trên mặt đất của cây bí bái Acronychia pedunculata (L.) Miq. từ Việt Nam. Các thành phần chính trong dầu là α-pinen (57,4%) và ( E ) -β-caryophyllene (13,6%). Tinh dầu loài cây này được chứng minh là có hoạt tính kháng khuẩn mạnh chống lại các vi khuẩn khác nhau, đặc biệt là Salmonella enterica và Staphylococcus epidermidis (4).
Lưu ý
khác cây bí bái tránh nhầm lẫn giữa hai loại cây này, hai loại này khác nhau ở đặc điểm sau:
- Trái bưởi bung khi chín có màu hồng trong, thân vỏ bưởi bung có mùi giống mùi cam, lá bóng.
- Trái bí bái có màu xanh và vàng, thân vỏ bí bái có mùi giống mùi cây xoài, lá không bóng.
Trái và lá bưởi bung
- Bưởi bung hay Bí bái, , ngày truy cập 23 tháng 8 năm 2020.
- Acronychia pedunculata, , ngày truy cập 23 tháng 8 năm 2020.
- Acute anti-inflammatory and anti-nociceptive activities of crude extracts, alkaloid fraction and evolitrine from Acronychia pedunculata leaves, , ngày truy cập 23 tháng 8 năm 2020.
- Composition and antimicrobial activity of the essential oil of Acronychia pedunculata (L.) Miq. from Vietnam, , ngày truy cập 23 tháng 8 năm 2020.
