Bạn có nghe qua một loại cây có tên là “cây bó gãy xương” chưa? Vâng, đó là một tên gọi khác của cây se. Rễ cây này thường được dùng điều trị gãy xương và hoa của cây thì mọc thành chùm rất đẹp, lá cũng xoắn lượn sóng rất đặc biệt.
Tuy nhiên, cây se lại có khả năng gây ung thư. Vậy, vấn đề này cụ thể như thế nào, dân gian đã dùng cây se trong các trường hợp nào và có những điều gì cần lưu ý?
Cây se – đặc điểm nhận dạng
Cây se có tên khoa học là Symphytum officinale , thuộc họ Vòi voi.
Loài cây này thuộc dạng thân cỏ, phân nhánh nhiều và bạn có thể nhận dạng bằng các đặc điểm sau:
Lá : Lá mọc so le, có hình ngọn giáo và hơi se cuốn, lượn sóng ở mép (có thể vì lý do này mà gọi thành tên).
Cây se
Hoa : Hoa của cây có màu trắng, hồng hoặc tím (nhưng thường là tím) và mọc thành chùm. Ở nước ta, cây được trồng ở Lâm Đồng và là loài cây ít phổ quát.
Đặc biệt, rễ cây se phình to, phát triển gần thành dạng củ, thuôn dài và đây cũng là bộ phận được dùng làm thuốc (1).
Rễ cây se có tác dụng gì?
Rễ cây se có chứa một loại alcaloid độc tên là Symphyto – cynoglossin (với tỉ lệ 0,0026 %) và ngoài rễ thì toàn cây đều có chất này nhưng với tỉ lệ thấp hơn.
Rễ cây se – Cây bó gãy xương
Theo kinh nghiệm dân gian, rễ cây se có thể dùng ngoài da trong điều trị gãy xương, xương bị thương tổn, các vết thương mất trương lực và các bệnh ít gặp khác như nứt lỗ đít, loét ở đùi…
Cách dùng : lấy rễ tươi, giã nát rồi đắp lên (nếu không có rễ tươi thì lấy rễ cây đã phơi khô, nấu lấy nước rồi dùng một miếng bông gòn, thấm lấy nước ấy và đắp lên rồi bó lại) (1).
Rễ cây se phơi khô
Lưu ý : Chỉ nên dùng ngoài da và khi hết bệnh thì ngưng.
Về khả năng gây ung thư của cây se
Theo tùng san Journal of the National Cancer Institute , kết quả thí nghiệm trên chuột cho thấy việc ăn lá và rễ cây se trong thời gian dài gây ra ung thư (u tuyến tế bào gan) ( ).
Bên cạnh đó, theo tạp chí British Journal od Cancer , rễ cây se cũng có khả năng gây đột biến ở gan chuột (dẫn đến ung thư) do độc tính của các pyrrolizidine alkaloids có trong rễ cây ( ).
Như vậy, mặc dù các nghiên cứu trên chỉ thí điểm trên chuột nhưng nó cũng cho chúng ta thấy rằng: rễ cây se không an toàn khi dùng bằng đường uống trong thời gian dài.
Trên thực tiễn, trong y học cựu truyền, dân gian vẫn có ghi chép một số bài thuốc dùng rễ cây se điều trị bệnh. Tuy nhiên, giữa lợi ích mà loài cây này mang lại so với nguy cơ rủi ro gây ung thư thì chúng ta vẫn không nên dùng (nên chi, chúng tôi cũng không giới thiệu trong bài viết này).
Thông tin thêm về cây bó gãy xương
- Võ Văn Chi, tự điển cây thuốc Việt Nam , tập 1, NXB y học, HN, 2018, trang 384.
- Carcinogenic Activity of Symphytum officinale , , ngày truy cập: 25/ 04/ 2021.
- Mutagenicity of comfrey ( Symphytum Officinale ) in rat liver , , ngày truy cập: 25/ 04/ 2021.
