Vào thời cổ đại, người ta gọi bệnh tâm thần (tà điên) là bệnh động kinh, với các diễn đạt như: hoặc nín thinh không nói, hoặc ca hát lảm nhảm, hoặc cười nói ngâm vịnh, khóc lóc vật vạ, lang thang ngoài đường, hoặc thấy ma quỷ, hoặc trần truồng, ăn đồ dơ bẩn, múa may chửi mắng…
Để điều trị bệnh ấy, các thầy thuốc thời xưa thường kết hợp cả thuốc uống và châm cứu. Trong số những vị thuốc có tác dụng đáng kể điều trị tà điên thì có thể kể đến từ trường khanh (1).
Sở dĩ, vị thuốc này có tên “từ trường khanh” là vì xưa kia, có một vị quan thần tên là Từ Trường Khanh. Vị quan này vốn có tri thức y học nên khi nghe tin nhà vua bị bệnh, ông đã dùng cây thuốc này để điều trị. Khi vua khỏi bệnh, cây thuốc cũng được ban cho cái tên của người dùng nó ( ).
Vài nét về từ trường khanh
Từ trường khanh (徐长卿) là vị thuốc cổ truyền nổi danh của Trung Quốc, có tên khoa học là Cynanchum paniculatum (Bunge) Kitagawa, thuộc họ La bố ma ( ).
Ngoài tên gọi này, cây còn được gọi bằng nhiều tên khác như: trúc diệp tế tân, thạch hạ trường khanh, liêu điêu trúc, biệt tiên tông…
Nhìn chung, vị thuốc này còn được gọi là trúc diệp tế tân nhưng hình dạng của cây khác hơn nhiều so với các loại tế tân ( cũng là vị thuốc cựu truyền quen thuộc trong y học cựu truyền).
Hoa và lá cây thuốc này
Lá của cây hình dải dài; đặc biệt, cành và rễ của cây có hình trụ, có đốt và có lông mao (đây cũng là hai bộ phận được dùng làm thuốc, trong đó, rễ cây là phổ thông hơn cả).
Ở Trung Quốc, cây này thường mọc tại các tỉnh Hắc Long Giang, Sơn Đông, Cát Lâm, Giang Tô, Chiết Giang, Quảng Đông, Quảng Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, Quý Châu, Vân Nam… và được đánh giá là cây thuốc có giá trị (1) ( ).
Công dụng làm thuốc của từ trường khanh
Vị thuốc dạng khô
1. Điều trị tiểu tiện khó
- Chuẩn bị : từ trường khanh (15,6 g; đem nướng qua), bông cù mạch (15,6 g), đông quỳ tử (31 g), mao căn (0,9 g), mộc thông (31 g), cau (0,3 g) và bột hoạt thạch (62 g).
- thực hành : lấy các vị trên trộn đều rồi nấu lấy nước, sau đó cho thêm 3 g phác tiêu (tán bột), hòa đều rồi chia ra, mỗi lần uống 15 g nước thuốc và uống lúc còn ấm (1).
2. Điều trị say tàu xe
- Chuẩn bị : từ trường khanh, , đan thảo (tức thạch trường sinh) và uất lý căn (tức xa hạ lý căn), liều lượng bằng nhau.
- thực hành : lấy các vị trên nghiền nát rồi lấy ra một ít, cho vào túi vải và mang theo trong người như một túi hương khi đi xe tàu xe (1).
Nghiên cứu về từ trường khanh
Theo tập san
International Journal of Immunopathology and Pharmacology
, chiết xuất ethanol từ vựng thuốc từ trường khanh có thể điều trị được bệnh viêm não do virus Herpes Simplex (HSV) gây ra (giúp cải thiện khả năng sống sót của chuột thể nghiệm) (
).
