Gọi là cây cổ bình vì nhìn lá cây có hình trạng như cái cổ bình bị thắt lại giống y chang như cái bình hoa. Ngoài tên gọi trên thì dân gian còn đặt cho loài cây này với các tên gọi khác như cây cổ cò, cây mũi mác….
Nhìn ngoại hình bạn sẽ dễ lầm lẫn cây này với cây thóc lép vì nó có hình giống khá giống nhau, chỉ khác cây thóc lép có lá to và bầu tròn chứ không nhọn và dài như cây cổ bình.
Giới thiệu về cây cổ bình
Tên khoa học: Desmodium trique-trum , thuộc họ cánh bướm (1).
Là dạng cây thân thảo sống lâu năm, cây thường chỉ cao khoảng 1 mét, mọc thành dạng bụi. Hoa mọc thành chùm dài vươn lên, từng bông hoa nhỏ màu tím, lá cây dạng mũi mác, dạng thắt cổ chai.
Cây mọc hoang hóa khắp các vùng đồi núi nước ta, thấy nhiều ở các tỉnh miền núi phía Tây Bắc như Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu… Ngoài ra cây này còn phân bố ở nhiều quốc gia khác như Trung Quốc, Ấn Độ, Slylanka…
Hình ảnh lá cổ bình
Hoa cổ bình
Công dụng của cây cổ bình
Y học cổ truyền đã dùng cây này làm thuốc từ lâu, cây có vị đắng.
Kinh nghiệm dân gian thường dùng cây cổ bình làm thuốc với khá nhiều những công dụng có ích như sau:
- Mát gan giải độc
- Tiêu viêm
- Làm lợi tiểu, phù nề
- Tăng cường tiêu hóa, mạnh tỳ vị
- Điều trị trẻ bị suy dinh dưỡng do tiêu hóa kém
- ỉa chảy
- Viêm gan
- Viêm thận
- Ho, tiêu đờm
- Hạ mỡ máu ( )
- Tiểu đường ( )
Liều dùng
- Cây tươi : 60g/ngày dùng dưới dạng nấu nướng hay pha hãm.
- Cây khô : 10g ~ 20g/ngày, đun lấy nước uống hàng ngày, dùng độc vị hay kết hợp với một số vị thuốc dân gian để tăng cường hiệu quả.
Một số bài thuốc từ cây cổ bình
1. Thuốc mát gan giải độc
Dùng 20g cây khô đun sôi, lấy khoảng 1 lít nước thuốc chia làm 3 lần uống trong ngày. Dùng độc vị hay phối hợp với nhân trần, để tăng cường hiệu quả giải độc gan.
2. Thuốc lợi tiêu, tiêu thũng, viêm thận
Dùng cây tươi 60g hoặc cây khô 20g, đun lấy khoảng 800ml nước thuốc, chia làm 3 lần uống trong ngày. Thuốc lá cổ bình mát, giúp thông tiểu hiệu quả.
3. Tăng cường tiêu hóa, kiện tỳ vị, điều trị suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ
- Chuẩn bị : Cổ bình khô 10g, 10g, 5g
- Thực hiện : Các vị thuốc đem rửa sạch, sắc với khoảng 1 lít nước, lấy 500ml nước chia làm nhiều lần cho bé uống trong ngày, uống sau bữa ăn khoảng 10 phút.
4. Ho, tiêu đờm
- Chuẩn bị : Cổ bình khô 20g, cây dẻ quạt 8g, qua lâu 10g
- Thực hiện : Thuốc rửa sạch, sắc với 1 lít nước, đun cạn lấy 400ml nước, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Những nghiên cứu đáng để ý
1. Hoạt động bảo vệ gan và chống oxy hóa
Ba trọng tâm nghiên cứu lớn tại Ấn Độ gồm: Trường Cao đẳng Dược của Đại học KLE, Trường Cao đẳng Khoa học Sahyadri và Đại học Kuvempu, Shankaraghatta Ấn Độ phê chuẩn nghiên cứu trên chuột bị thương tổn gan đã xác định hoạt động bảo vệ gan và chống oxy hóa của chiết xuất ethanol từ lá cây cổ bình Desmodium triquetrum DC ( ).
2. Thành phần hóa học và hoạt động chống tăng lipid máu
Nghiên cứu tại ba trường đại học Trung Quốc, duyệt phân lập và tinh chế bằng cách sử dụng các phương pháp sắc ký cột khác nhau, nghiên cứu đã xác định 9 hợp chất từ chiết xuất etanol cây cổ bình Desmodium triquetrum DC gồm: 6′- O-cis-p -coumaroyl-3,5-dihydroxyphenyl-β- D -glucopyranoside ( 1 ), tadehaginoside ( 2 ), rutin ( 3 ), quercetin-3-O-β- D -glucopyranoside ( 4 ), quercetin-3-O-β- D -galactopyranoside ( 5 ), 6- O – ( E ) – p -hydroxy-cinnamoyl-β-glucose ( 6 ), 6- O – ( E ) – p -hydroxy-cinnamoyl-α-glucose ( 7 ), kaempferol-3-O-β- D -rutinoside ( 8 ), và 3- O -β-D-galacopyranosyl (6-1) -α- L -rhamnosyl quercetin ( 9 ).
Trong đó hợp chất (1) và (2) làm giảm đáng kể hàm lượng nội bào của tổng số cholesterol và chất béo trung tính, hợp chất 1 là một phenolic mới và có hoạt tính chống tăng lipid máu mạnh ( ).
Có thể nói, đây là một loại thảo dược tiềm năng trong điều trị mỡ máu và bệnh béo phì.
3. Hoạt tính chống viêm và chống oxy hóa trong ống thử
Một nghiên cứu khác tại 3 Đại học lớn của Ấn Độ, duyệt y thí điểm trên chuột Wistar bạch tạng trưởng thành ở cả hai giới đã xác định được hoạt tính chống viêm và chống oxy hóa trong ống nghiệm của cây Desmodium triquetrum (L.) ( ).
4. Điều trị bệnh tiểu đường
Một nghiên cứu trên chuột nhằm làm rõ khả năng điều trị tiểu đường của chiết xuất giàu polyphenol từ cây cổ bình. Chuột sau khi điều trị bằng chiết xuất lá cổ bình đã cho thấy hiệu quả cải thiện dung nạp glucose qua đường uống, và giảm tăng lipid máu và hàm lượng mỡ gan, làm tăng rõ rệt hàm lượng glycogen ở gan và hoạt tính của glucokinase ở gan và pyruvate kinase.
Chứng tỏ chiết xuất giàu polyphenol từ cây cổ bình có hoạt tính chống đái tháo đường mạnh. Polyphenol là hợp chất chính gây ra những hiệu ứng này. sử dụng cây cổ bình có thể được coi như một liệu pháp thay thế hiệu quả để kiểm soát bệnh tiểu đường ( ).
Có thể nói, đây là loại thảo dược với nhiều công dụng hữu ích cho sức khỏe, có thể vận dụng trong đời sống hàng ngày để điều trị nhiều chứng bệnh khác nhau, hơn nữa loại cây này an toàn và không xác định thấy độc tính nên chúng ta có thể yên tâm dùng lâu dài.
Mua cây cổ bình ở đâu ?
Cây cổ bình có bán tại caythuoc.org, nếu có nhu cầu đặt mua các bạn hãy liên hệ trực tiếp với nhà thuốc để được tương trợ nhé. Giá bán vị 190.000đ/kg, giá hơi cao do loại thảo dược này hơi khan hiếm so với các loại cây khác. Hãy liên tưởng với nhà thuốc qua SĐT 0978784411 để được tham mưu thêm.
- Sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” – Đỗ Tất Lợi – Nhà xuất bản Y học năm 2004 – Bản in trang 697, ngày tham khảo 18 tháng 4 năm 2021.
- Hepatoprotective and Antioxidant Activities of Desmodium Triquetrum DC, , ngày tham khảo 19 tháng 4 năm 2021.
- Chemical Constituents with Antihyperlipidemic Activities from Desmodium triquetrum, , ngày tham khảo 19 tháng 4 năm 2021.
- Anti-inflammatory and in vitro antioxidant activity of Desmodium triquetrum (L.), , ngày tham khảo 19 tháng 4 năm 2021.
- Anti-diabetic effect of the polyphenol-rich extract from Tadehagi triquetrum in diabetic mice, , ngày tham khảo 19 tháng 4 năm 2021.
