Chắc hẳn nghe tên gọi dây quai bị của loài cây này trong chúng ta sẽ hình dung đến về một loại thảo dược điều trị bệnh quai bị. Đúng vậy, đây là một vị thuốc điều trị bệnh quai bị được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian, ngoại giả vị thuốc này còn có những công dụng gì, bài viết này chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu nhé.
- Tên khác: Dây dác, dây ung xương…
- Cây có tên khoa học là: Tetrastigma strumarium (Planch)
- Họ: Nho
biểu hiện dây quai bị
- Thân: Là dạng cây thân dây leo, không có tua cuốn, phần thân gần gốc khá lớn và nhỏ dần khi thân càng về ngọn.
- Lá: là dạng lá kép với khoảng 4 đến 5 lá kép, trên mỗi lá có nhiều răng cưa nhỏ có thể nhìn thấy rõ.
- Hoa, quả: Mọc thành chùm, hoa nhỏ có màu trắng, quả nhỏ hình cầu, đường kính quả lớn khoảng 1,5cm, trong quả có chứa khoảng 3 hạt nhỏ có khía cạnh.
Dây quai bị thường mọc ở đâu ?
Loài loài thực vật mọc hoang hóa, rất phổ quát ở nước ta. Cây ít khi mọc ở đồng bằng, thường chỉ thấy mọc nhiều ở các tỉnh miền núi từ miền Bắc đến miền Trung và miền Nam. Loài cây này thường mọc quấn vào các cây thân nhỏ ở các cánh rừng, nhiều nhất là ở các tỉnh miền núi phía Bắc.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến
dân chúng thường dùng lá và dây nhỏ, dây non làm thuốc, quần chúng thường dùng tươi là phổ thông, ngoại giả một số trường hợp cụ thể có thể dùng cây khô thay thế. Dùng đắp ngoài dân gian dùng quờ cây tươi, dùng sắc uống có thể dùng tươi hay khô đều được.
Tính vị : Dây quai bị có vị đắng, tính bình.
Công dụng của dây quai bị
Dân gian ngoài dùng làm thuốc đắp điều trị bệnh quai bị, còn dùng vị thuốc này điều trị một số chứng bệnh khác như:
- Quai bị
- Bó gãy xương
- Viêm tai giữa
- (hạch cổ)
- đi tả, kiết lỵ
Một số bài thuốc từ cây quai bị
1. Điều trị bệnh quai bị, tràng nhạc (hạch cổ)
- Chuẩn bị : Một nắm dây tươi khoảng 100g, 01 bộ chày cối để giã
- Thực hiện : Bỏ nắm dây tươi vào cối giã nát, đắp vào vùng cổ bị quai bị, lấy vải mỏng cột lại, để khoảng 3 tiếng, mỗi ngày làm 1 lần.
2. Bõ gãy xương
- Chuẩn bị : Một nắm dây quai bị tươi, 1 tươi, một nắm tươi, một nắm lá , một nắm lá lốt (vớ đều cây tươi), một ít muối trắng khoảng 1 thìa nhỏ.
- thực hành : tuốt luốt các vị thuốc đem rửa sạch, ngâm qua nước muối loãng một lần cho sạch, vớt ra vậy sạch nước, tiến hành giã nát. Chỗ xương bị gãy, nắm xương cho khớp vị trí bị gãy thật chính xác, sau đó tiến hành bó thuốc lá đã giã nát vào vùng xương bị gãy, nẹp bó bằng 4 thanh gỗ mỏng nhẹ, có cuốn vải bên ngoài các thanh gỗ. Khoảng 2 ngày lại thay bằng một lần và làm liên tiếp khoảng 4 lần.
- Lưu ý : Đây là kinh nghiệm dân gian bó gãy xương, người bệnh không nên tự làm theo hình thức này, bởi nếu không có kinh nghiệm có thể khiến tình trạng nặng thêm. hiện phương pháp xử lý và bó gãy xương từ Tây y đã rất tiền tiến, nên kinh nghiệm bó gãy xương dân gian này chỉ mang tính chất tham khảo.
3. Viêm tai giữa
- Chuẩn bị : Một nắm nhỏ cây quai bị tươi, một ít muối sạch
- thực hành : Cây tươi rửa sạch, ngâm nước muối loãng, vớt ra vẩy sạch nước sau đó giã nát, ép lấy nước rồi nhỏ vào tai. Mỗi lần chỉ nên nhỏ khoảng 3 đến 5 giọt.
4. ỉa chảy, kiết lỵ
- Chuẩn bị : Cây tươi 50g hay cây khô 20g.
- thực hành : Rửa sạch, đun với 500ml nước, đun lấy khoảng 200ml nước uống trong ngày.
- Lưu ý : Cách dùng thuốc sắc uống không dùng cho nữ giới mang thai, đàn bà đang cho con bú và trẻ nhỏ.
- Sách “ Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam ” – Đỗ Tất Lợi – Nhà xuất bản y học năm 2004 – Bản in trang 668, ngày tham khảo 09 tháng 6 năm 2020.
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập 1 , NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 656, 657, ngày tham khảo 09 tháng 6 năm 2020.
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang , Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 211, ngày tham khảo 09 tháng 6 năm 2020.
