thời gian gần đây, người tiêu dùng luôn phải lo lắng vì tình trạng thảo dược sấy diêm sinh vượt quá ngưỡng cho phép. Trong đó, măng khô, trà thảo dược và thuốc Đông y là các mặt hàng thường bị xông tẩm nhiều nhất.
Vậy, câu hỏi đặt ra là dùng lưu hoàng có độc không và sulfur có phải là lưu huỳnh không? Mặt khác, trong dùng thảo dược và thực phẩm nói chung cần lưu ý điều gì?
diêm sinh có phải là lưu hoàng không?
sulfur có ký hiệu hóa học là S và không phải “muối diêm” (thường là các muối gốc Nitrat như KNO₃, NaNO₃), cũng không phải “diêm sinh” (KNO₃, lưu ý, “diêm sinh” là cách gọi nhầm do lỗi dịch thuật vì nếu gọi đúng tên thì phải là diễm tiêu 焰硝 hoặc tiêu thạch 硝石).
Tuy nhiên, trong y khoa cổ truyền, người ta hay dùng “lưu huỳnh” để chỉ “lưu huỳnh”. vì thế, khi nghe nói đến “sấy lưu hoàng”, “xông lưu hoàng” thì ta có thể hiểu là “sấy sulfur”.
Đặc điểm lưu hoàng
Về đặc tính, sulfur có màu vàng và tồn tại ở thể rắn nhưng có đặc tính “thăng hoa”, nghĩa là khi đốt lên nó sẽ chuyển thành thể khí (có màu xanh như ngọn lửa ma trơi) và có mùi khét, gây ngột ngạt (2).
Tuy nhiên, hóa chất này lại có tác dụng chống ẩm mốc rất tốt nên hay được dùng để bảo quản những dược chất, thực phẩm có nhiều tinh bột (hoặc dễ ẩm mốc) như măng khô, trà thảo dược, bạch chỉ, , , bạch thược, , xuyên khung, cát căn, thiên môn…
Thuốc Bắc (ảnh minh họa)
Quy trình xông sulfur
Không kể đến phần dược liệu được nhập khẩu từ Trung Quốc thì ở nước ta, các làng xã làm nghề sản xuất thuốc Đông dược cũng dùng diêm sinh để xông nhằm bảo quản được lâu hơn (và đây cũng là biện pháp chẳng thể thay thế trong vận dụng y học cổ truyền).
Việc xông (sấy) diễn ra như sau : cho một lượng diêm sinh vừa đủ vào một cái khay, sau đó lấy lửa đốt và dùng một miếng cót cao quấn kín xung quanh, sau đó lấy thuốc trải lên tấm lưới thép và đậy kín lại. Lúc này, khí bốc ra từ việc đốt cháy diêm sinh sẽ len lõi qua các khe và làm khô dược chất, giúp chống mốc và đẹp màu ( ).
Những ụ Thảo dược sấy diêm sinh
Thảo dược sấy diêm sinh, khi nào thì độc hại?
Việc xông đốt diêm sinh đã là một truyền thống của ngành Đông dược và không phải lúc nào cũng gây hại cho sức khỏe.
Nói như thế là vì diêm sinh là loại hóa chất dễ thăng hoa, dễ bay hơi. nên chi, khi để ra ngoài môi trường một thời kì, khi phơi dưới nắng hoặc sắc nấu ở nhiệt độ cao thì nó cũng sẽ phân hủy dần. Như vậy, nếu sử dụng hợp lý thì lượng tồn dư lưu huỳnh trong dược liệu qua nhiều lần sơ chế sẽ không còn đáng kể (và không gây hại cho sức khỏe) ( ).
lưu hoàng
Mặt khác, khi người sinh sản muốn trục lợi bằng cách trộn trực tiếp hoặc làm ẩm dược liệu (cho nặng ký hơn), sau đó xông thêm một lượng lớn lưu huỳnh để chống mốc thì lúc này, hàm lượng hóa chất sẽ vượt quá ngưỡng cho phép và gây hại cho sức khỏe.
- Đối với môi trường và người sản xuất : việc đốt sulfur sẽ tạo ra khí SO2 khiến ô nhiễm môi trường, tạo thành mùi khó chịu cho người hít phải và dần dần sẽ gây ra các bệnh về đường hô hấp (chưa kể các trường hợp dị ứng) ( ).
- Đối với người tiêu dùng : Được biết, theo quy định thì hàm lượng lưu huỳnh trong bảo quản không được vượt mức 20 mg / kg sản phẩm và khi dùng trong thời gian dài (ăn hay hít phải) thì sẽ gây hại đến nhãn quang, máu, phổi, thận, hệ tuần hoàn, tuyến nội tiết… cũng như sự phát triển của não bộ ( ).
Nguy cơ tiềm ẩn : lưu huỳnh công nghiệp là loại không được dùng để bảo quản thực phẩm, tuy nhiên, vì lợi nhuận mà nhiều người đã dùng nó để tẩm trực tiếp nhằm chống mốc và tạo màu đẹp cho sản phẩm – điều này cực kỳ nguy hiểm cho sức khỏe người tiêu dùng ( ). Mặt khác, theo các tư liệu biên chép thì không được dùng sulfur để xông hoa cúc ( ).
diêm sinh được dùng làm thuốc như thế nào?
Theo y học cổ truyền, sulfur có vị chua và là loại thuốc có độc. Tuy nhiên, ở liều thấp, nó có thể điều trị các bệnh như:
- Lỵ lâu ngày, liệt dương.
- Bổ hỏa, tráng dương.
- Giúp trừ giun sán.
- Điều trị thể trạng hư hàn gây bí đi ngoài, phong thấp (2).
Cách dùng:
- Mỗi ngày, lấy một lượng thật nhỏ, khoảng 2 g bột để uống (lưu ý nên tham khảo quan điểm bác sĩ và không nên dùng quá lâu).
- ngoại giả, vị thuốc này còn được dùng ngoài da để sát khuẩn, giúp giảm ngứa da và mụn nhọt (2).
- sulfur , , ngày truy cập: 09/ 06/ 2020.
- Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam , Nxb y khoa, 1999, trang 1037.
- Đừng hễ thấy có sulfur mà lo & diêm sinh được phép sử dụng vào những việc gì , , ngày truy cập: 09/ 06/ 2020.
- Chiêu trò đáng sợ dùng diêm sinh để măng giữ được lâu , ,
- diêm sinh – Lợi và hại với sức khỏe , ,
- Thuốc Đông y được xông sulfur, nhuộm màu gây hại ra sao? , ,
- dược chất sấy bằng lưu huỳnh có “độc” như lời đồn ?, , ngày truy cập: 08/ 06/ 2020.
