Gọi là nghể hoa đầu vì hoa của cây có hình dạng đầu và tròn xoe, trông từ xa như cái nút áo. Không chỉ thế, phiến lá của nó còn có đường họa tiết hình nón nhìn rất ấn tượng.
bởi vậy, nhìn nghể hoa đầu, có nhẽ ít ai nghĩ rằng nó là một cây thuốc đích thực (vì trông nó giống cây cảnh hơn: từ lá cho đến các bông hoa màu hồng nhạt).
Trong y khoa cổ truyền, cây này được dùng điều trị nhiều bệnh khác nhau. Vậy, cách dùng nghể hoa đầu làm thuốc như thế nào và có những gì cần lưu ý?
Vài nét về nghể hoa đầu
Cây có tên khoa học là Polygonum capitatum , thuộc họ (1).
Cây nghể hoa đầu
Loài này không mọc đứng như cây nghể răm mà mọc bò, hai mặt lá đều có lông măng và lông tuyến. Quả của cây có màu nâu và có nhiều hột nhỏ.
Ở nước ta, cây này mọc đốn ở các tỉnh phía Bắc như Hà Giang, Hải Phòng, Lào Cai, Hà Nội…
Công dụng làm thuốc của cây nghể hoa đầu
Theo y học cổ truyền, toàn cây đều có thể dùng làm thuốc và có vị đắng, chua, cay (dùng tươi hay khô đều được). do vậy, về tính vị thì nó có tính nóng (nhưng cũng có tư liệu cho rằng nó có vị chua, tính hàn) (1).
Cây tươi
thường nhật, dân gian dùng cây này với các công dụng như:
- Giải độc.
- Lợi tiểu, thanh nhiệt.
- Điều trị kiết lỵ, lạnh bụng.
- Điều trị viêm bể thận.
- Điều trị viêm bọng đái.
- Giúp lợi niệu, điều trị sỏi niệu đạo.
- Điều trị tiểu ra máu.
- Giúp tán ứ, dùng trong trường hợp đòn ngã tổn thương.
- Điều trị phong thấp.
Cách dùng : Mỗi ngày, mỗi người trưởng thành dùng từ 15 – 30 g toàn cây nghể hoa đầu, cắt ngắn rồi nấu lấy nước uống. Với trường hợp mẩn ngứa và lở ngứa, bạn có thể lấy toàn cây tươi rửa sạch rồi giã nát, đắp lên (hoặc nấu lấy nước rồi để nguội và rửa bộc trực) (1).
Ghi chú :
- Với chứng đau nhức do thấp khớp, bạn có thể lấy thêm cây nghể hoa đầu, nấu nước để nguội và rửa.
- Với chứng kiết lỵ, ta tăng liều dùng lên: dùng 60 g mỗi ngày.
- Với chứng viêm bàng quang và tiểu ra máu, ta tăng liều dùng lên: dùng 30 g mỗi ngày (1).
Lưu ý : Cây thuốc này có tính tán ứ nên phụ nữ mang thai không được dùng.
Các nghiên cứu về cây nghể hoa đầu
- Hoạt tính kháng khuẩn : Theo tạp chí Journal of Ethnopharmacology , kết quả nghiên cứu cho thấy chiết xuất nước và chiết xuất 70 % etanol trong nước của toàn cây nghể hoa đầu (đã phơi khô) có tác dụng kháng khuẩn và chống viêm đáng kể ( ).
- Hoạt tính chống oxy hóa : Theo tùng san Journal of Chinese Medicinal Materials , trong cây nghể hoa đầu có chí ít 6 hợp chất có tác dụng chống oxy hóa (đó là galic acid, quercitroside, protocatechuic acid, nimbecetin, progallin A và quercetin) ( ).
- Hoạt tính bảo vệ bao tử : Kết quả nghiên cứu trên chuột thí điểm cho thấy cây nghể hoa đầu có chứa hoạt chất giúp sang sửa các thương tổn ở dạ dày thông qua cơ chế bảo vệ, kháng khuẩn và chống viêm. do vậy, cây thuốc này được xem là loại thuốc tiềm năng trong điều trị viêm dạ dày (do H . pylori gây ra) trong mai sau ( ).
- Tác dụng làm giảm xơ vữa động mạch : Kết quả nghiên cứu cho thấy flavonoid từ cây nghể hoa đầu có tác dụng chống oxy hóa, làm tăng mỡ máu tốt, giảm mỡ máu xấu và chống xơ vữa động mạch ở chuột bị tăng lipid máu ( ).
Thông tin thêm
Ở Trung Quốc, cây nghể hoa đầu được gọi là đầu hoa liễu (头花蓼) và được biết đến là vị thuốc có vị chua, tính hàn, giúp thanh nhiệt, mát máu, lợi niệu, điều trị bệnh về đường tiết niệu, tiểu ra máu, kiết lỵ và tiêu chảy (cũng với liều sắc uống từ 15 – 30 g) ( ).
- Võ Văn Chi, Từ điển cây thuốc Việt Nam , tập 2, NXB y học, HN, 2018, trang 291.
- Antibacterial and anti-inflammatory effects of extracts and fractions from Polygonum capitatum , , ngày truy cập: 17/ 04/ 2021.
- Chemical constituents from Polygonum capitatum and their antioxidation activities in vitro , , ngày truy cập: 17/ 04/ 2021.
- Flavonoid Glycosides of Polygonum capitatum Protect against Inflammation Associated with Helicobacter pylori Infection , , ngày truy cập: 17/ 04/ 2021.
- Flavonoid-rich extract of Polygonum capitatum attenuates high-fat diet–induced atherosclerosis development and inflammatory and oxidative stress in hyperlipidemia rats , , ngày truy cập: 17/ 04/ 2021.
- 头花蓼 , , ngày truy cập: 17/ 04/ 2021.
