Trong đông y tử có tức thị hạt, tuy nhiên có một vị thuốc có tên gọi ngũ bội tử lại không phải là một loại hạt mà là tổ một loại sâu trên cây muối. Đây là một vị thuốc quý với những công dụng nổi bật như bệnh trĩ, lòi dom, di mộng tinh…
- Tên khác : tổ ngũ bội, bầu bí…
- Tên khoa học sâu ngũ bội : Galla sinensis (1).
- Tên khoa học cây muối : Rhus semialata Murray, họ đào lộn hột.
Để biết được nơi có sâu ngũ bội chúng ta hãy cùng nhau khám phá về hình dạng của cây muối, loại cây độc nhất vô nhị loài sâu ngũ bội hình thành. Ở bài viết trước caythuoc.org đã giới thiệu về cây muối, một trong 4 vị thuốc quý điều trị bệnh thận hư, mời bạn tham khảo thêm tại đây:
biểu thị
- Thân : Muối là loại cây thân gỗ lớn có thể cao tới 8m, phân bố rải rác ở các tỉnh miền núi nước ta
- Lá ; Lá kép hình lông chim, trên các lá có khá nhiều răng cưa thô.
- Hoa : Cụm hoa mọc thành chùm mọc ra ở ngọn các cành, bông hoa nhỏ và có màu trắng.
- Ngũ bội tử ; Vào mùa hè khoảng tháng 5 đến tháng 6, loài bọ của sâu ngũ bội từ những cây khác sẽ bay tới chích và đẻ trứng vào cành lá cây khiến cho cây phát triển bất bình thường và tạo ra những tổ sâu ngũ bội có nhiều hình thù: như hình những quả dư thừa nhiều mấu, có khi như hình bầu dục kích thước từ 3cm ~ 5cm, bên ngoài có lông mịn, bên trong rỗng. Vỏ ngoài của tổ sâu khá cứng, bên trong có những sợi màu trắng và con sâu non.
Ngũ bội tử thường có ở đâu ?
Được biết nơi nào có cây muối nơi đó có ngũ bội tử và chúng chỉ xuất hiện vào mùa hè rét mướt, cây muối phân bố và mọc cốt yếu ở các tỉnh miền núi nước ta, cây có tên gọi cây muối bởi cây này có vị mặn.
hiện thời cây muối có mọc ở các tỉnh miền núi phía Bắc và một số tỉnh miền Trung như: Yên Bái, Bắc Giang, Sơn La, Hòa Bình, Quảng Nam, Lâm Đồng….
Xuất xứ : bây chừ nguồn dược chất ngũ bội tử mà ta dùng chính yếu được nhập từ Trung Quốc, của ta có nhưng ít thấy người biết thu hái dùng làm thuốc.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến
cả thảy tổ sâu, người ta thường hái loại tổ này vào tháng 8 đến tháng 9 hàng năm khi mà tổ đã chuyển sang màu nâu. Tổ thu hái về để nguyên cả tổ đem đồ chín cho con sâu bị chết đi, phơi khô bảo quản để dùng dần, được biết tổ đẹp là loại còn nguyên tổ không bị vụn vỡ hay dập nát.
Các nghiên cứu khoa học về vị thuốc
Hoạt động chống oxy hóa và hàng khuẩn : Nghiên cứu được thực hành bởi Đại học Khoa học Thực phẩm và Kỹ thuật Dinh dưỡng, Đại học Nông nghiệp Trung Quốc bằng các thực nghiệm đã đi tới kết luận Galla chinensis (ngũ bội tử) sở hữu các hoạt động chống oxy hóa và kháng khuẩn ( ).
Hình ảnh cây muối rừng
Sâu ngũ bội tươi trên cây muối
Loại khô
Tính vị:
Ngũ bội tử vị chua hơi chát, tính bình, không có độc.
Công dụng của ngũ bội tử
Theo dân gian đây là vị thuốc đa công dụng, với những tác dụng rất có giá trị, điển hình là hiệu quả điều trị một số chứng bệnh:
- Lòi dom
- Sa trực tràng
- Trĩ nội, trĩ ngoại
- Đi cầu ra máu tươi
- Kiết lỵ, ỉa chảy
- Nôn ra máu
- Ho ra máu
- Vàng da
- Di mộng tinh
- Tiểu đêm, đái dầm
- Chảy máu cam
- Lở miệng
Liều dùng : 2g ~ 5g/ngày dưới dạng thuốc uống (2).
Bên trong tổ sâu ngũ bội
Cách dùng ngũ bội tử làm thuốc
1. Lòi dom, sa trực tràng, bệnh trĩ
- Chuẩn bị : Ngũ bội khô 5g, lá cà ngoi tươi 1 nắm (nếu có)
- Thực hiện : Sao vàng, tán bột chia làm 3 lần uống với nước ấm hàng ngày.
- phối hợp : Lá cây cà ngoi tươi giã nát, sao cho nóng lên và tiến hành đắp vào hậu môn nơi bị lòi dom và trĩ ngoại.
2. Đi cầu ra máu, tiêu chảy, kiết lỵ, ho khạc ra máu
- Chuẩn bị : Ngũ bội tử 100g, bột gạo 100g
- thực hành : Đem sao vàng và nghiền thành dạng bột, làm viên với bột gạo thành dạng viên nhỏ như hạt tiêu. Mỗi ngày dùng khoảng 10 đến 15 hạt uống với nước ấm.
3. Di mộng tinh, tiểu đêm, đái dầm
- Cách điều trị di tinh, mộng tinh tử ngũ bội tử rất đặc biệt, không giống với các bài thuốc uống mà chúng ta đã từng biết. Kinh nghiệm dân gian dùng vị thuốc này điều trị di tinh theo cách sau:
- Chuẩn bị : 50g ngũ bội khô, nước muối sinh lý 1 lọ nhỏ
- thực hành : Ngũ bội các bạn đem đồng tình dạng bột mịn (bằng cách giã hoặc dùng máy say), hòa cùng nước muối sinh lý rồi thấm vào tờ giấy bản, cắt miếng nhỏ bằng nửa bàn tay đem dán vào vị trí dưới rốn khoảng 10cm. Mỗi ngày làm 2 lần.
- Đối với trẻ nhỏ tiểu dầm : Dùng giấy này đắp vào chính giữa rốn trẻ nhỏ, ngày làm 1 đến 2 lần.
4. Lở miệng
- Chuẩn bị : Bột ngũ bột 2g, nước ấm 100ml
- Thực hiện : Hòa đều với nước ấm để ngậm, mỗi ngày làm 2 đến 3 lần.
Lưu ý: Thận trọng khi dùng cho nữ giới mang thai.
Giá bán ngũ bội tử
Vị thuốc ngũ bội luôn có giá bán tốt nhất tại caythuoc.org, vị thuốc hiện được nhập khẩu chính ngạch, có đầy đủ cội nguồn xuất xứ, đảm bảo an toàn khi sử dụng làm thuốc. Giá bán ngũ bội tử tại caythuoc.org hiện là: 490.000đ/kg
- Sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” – Đỗ Tất Lợi – Nhà xuất bản y khoa năm 2004 – Bản in trang 430, 431, 432, ngày tham khảo 06 tháng 7 năm 2020.
- tự điển bách khoa dược học, Nhà xuất bản tự điển bách khoa năm 1999, trang 432, 433, ngày tham khảo 06 tháng 7 năm 2020.
- Identification and structure–activity relationship of gallotannins separated from Galla chinensis , , ngày truy cập 06 tháng 7 năm 2020.
