Hồi còn học tiểu học, cứ mỗi giờ ra chơi là tôi và con bạn thân lại chạy riết ra vườn chuối nhà ông Chín, để làm gì à, để bắt sâu chuối và chọc cây hổ ngươi (cây hổ hang) cho vui.
Hễ thấy lá chuối nào có một phần cuộn tròn lại là chúng tôi tướt xuống, lấy cây quẹt cuộn lá rồi khều khều con sâu ra để chơi: những con sâu béo ú, trắng bóc, đầy phấn và no tròn nằm chễm chện – tụi tôi nhìn chán rồi thôi chứ cũng chả dám làm gì!.
hổ thẹn – loài cây tuổi thơ
Nhưng chán thì phải có thứ khác để chơi. Có rồi, đó là chọc cây xấu hổ. Cái loài cây này tụi tôi quý lắm. Hồi ấy, trong đầu tôi có một nghĩ suy huyền bí về loài cây này: Chà, ngộ thiệt, làm sao mà nó biết động đậy vậy ta? Nó biết hổ ngươi thiệt sao? Nó nghe được, cảm nhận được thế giới này sao?
Cây mắc cỡ
Thế là ngày nào cũng vậy, tụi tôi rén lại gần rồi lấy tay chạm hết lá này đến lá khác, quơ hết đám này đến đám khác, chơi mãi không chán. Cứ hễ bạn đụng vào chỗ nào thì khoảng 3 giây sau, lá của nó từ từ cúp lại, cuống của nó cũng cúp lại, thật sự rất huých!
Và bạn biết đấy, dù cây hổ thẹn đầy gai góc và không ai trồng nhưng cũng không ai quyết tâm phá bỏ bao giờ (ngoại trừ những người muốn làm cỏ để canh tác, dọn đường đi hay nhà có con nít). Bạn biết tại sao không?
Đó là vì hoa hổ ngươi rất đẹp và cây của nó còn được dùng làm thuốc. Trong các hội thuốc Nam, hầu như lúc nào cũng có cây hổ thẹn. Vậy, loài cây này điều trị bệnh gì và khi dùng làm thuốc cần lưu ý điều gì?
Cây trinh nữ – loài cây dùng làm thuốc
Không chỉ có cơ chế sinh vật học đặc biệt, cây hổ hang còn có công dụng làm thuốc. bằng cớ là: các kết quả nghiên cứu trên động vật thể nghiệm đã cho thấy chiết xuất cây hổ thẹn có nhiều hoạt tính như:
- Hoạt tính chống co giật.
- Hoạt tính giảm đau.
- Tác dụng kéo dài thời kì ngủ.
- Tác dụng giải độc arsen trioxyd.
- Giúp lợi mật, bảo vệ gan và làm giảm thoái hóa gan.
- Có độc tính (1).
Vì sao cây xấu hổ có độc nhưng vẫn được dùng làm thuốc?
Thật ra thì không chỉ cây trinh nữ mà nhiều vị thuốc cổ truyền khác cũng có độc từ nhẹ đến mạnh (như thực vật thì có bạch quả, khoáng chất thì có …). Khi dùng làm thuốc, cha ông ta đã tận dụng chúng trong các trường hợp dùng ngoài da và dùng uống với liều thấp (theo chỉ định của thầy thuốc).
Với trường hợp cây mắc cỡ thì đây là vị thuốc có độc nhưng khi được dùng với liều ăn nhập, nó sẽ mang lại nhiều công dụng quý (khi tôi bị nổi mụn do nóng gan và đi hốt thuốc ta thì rất nhiều lần, trong thang thuốc của tôi đều có một ít cây hổ ngươi – nó dễ nhận biết hơn các vị thuốc khác vì có rất nhiều gai con).
Cây xấu hổ, cây mắc cỡ
Không chỉ thế, loài cây này còn được biết đến với nhiều công dụng như:
- Giảm ho, giảm đờm, điều trị viêm phế quản.
- Kháng viêm, điều trị viêm kết mạc cấp tính.
- Giúp hạ sốt, thanh nhiệt và lợi tiểu.
- Điều trị sỏi niệu và giúp giảm sưng phù.
- Giúp an thần, điều trị mất ngủ.
- Điều trị suy nhược tâm thần.
- Tiêu trừ tích trệ.
- Điều trị viêm dạ dày và viêm ruột.
- Điều trị phong thấp – tê bại.
- Điều trị bệnh gút.
- Điều trị cao áp huyết.
Liều lượng : Mỗi ngày sắc uống từ 15 – 25 g cây hổ hang (thường dùng nhánh và lá). Bên cạnh đó, nếu dùng điều trị nhức mỏi và sưng phù thì nên sao vàng rồi mới nấu (hiệu quả sẽ cao hơn) (1) (2).
Dùng ngoài da : Khi bị thương, bị làm mủ ngoài da thì bạn có thể hái một ít lá hổ thẹn, vò nát rồi đắp lên (hái lá, không hái nhánh vì nhánh có gai) (1).
Lưu ý khi dùng cây hổ ngươi (hổ ngươi)
- Về độc tính : Trong rễ, lá và cành của cây xấu hổ có một loại ancaloid độc. thành thử, khi dùng làm thuốc, người bệnh không được dùng quá liều và nên hỏi thêm quan điểm bác sĩ (nếu dùng với liều cao sẽ gặp phải các triệu chứng như tê và tê mê) (1).
- Đối tượng cần tránh : Phụ nữ mang thai không nên dùng (rễ cây hổ thẹn còn được dùng trong các thang thuốc phá thai). ngoại giả, vì cây hổ ngươi có tính hơi hàn nên những người đi tả, tỳ vị hư hàn cũng cần thận trọng (1).
- Cách sắc nấu : Cành nhánh cây hổ hang có nhiều gai nên sau khi nấu xong, bạn nên đổ bã thuốc ở nơi hiệp, tránh lối đi nhiều người qua lại nhé!
Bạn có cho rằng cây xấu hổ là một loài cây chông gai cần phá bỏ? Ở quê bạn, loài cây này còn có công dụng nào nữa không? Hãy san sẻ cùng chúng tôi nhé!
Cây hổ hang và âm nhạc
Cây hổ thẹn – cái tên nghe thì dân dã, quê kệch nhưng bạn biết không, bài ca Hoa hổ ngươi của nhạc sĩ trứ danh Trần Thiện Thanh chính là mượn hình ảnh của loài cây này đấy. Sự e thẹn của những cô gái mới lớn, của bồ đợi chờ chốn hậu phương chính là nguồn cảm hứng cho những lời ca đi cùng năm tháng.
Những ai đã từng trải qua một thời một thời hò hẹn, chắc chắn sẽ thấy mình ở đâu đó trong những lời ca như:
“
Tôi không phải là vua nên mộng ước thật thông thường
Như yêu một loài hoa trên vùng đá sỏi buồn phiền
Loài hoa không hương không sắc màu
Nhưng loài hoa biết khép lá ngây thơ.
Tôi không phải là vua nên nào biết đến sa hoa
Không ngà ngọc kiệu hoa không nệm gấm không cung son
Tôi chỉ là lính xa nhà
Thấy hoa nhớ tình nhân rất xa…
” (
).
- Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam , tập 2, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 1099.
- Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang , Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang 357.
- Hoa trinh nữ , , ngày truy cập: 07/ 07/ 2020.
