Bên cạnh cây ngũ gia bì chân chim thì trong y khoa cựu truyền còn có cây ngũ gia ba lá. Cây này giống như tên gọi, mỗi cuống lá của nó gồm có 3 lá chét mọc so le nhau.
Ở Trung Quốc, cây ngũ gia ba lá được gọi là “tam diệp ngũ gia” 三叶五加 (tức ngũ gia ba lá), cũng có khi được gọi là “bạch lặc hoa” 白簕花 vì hoa của nó có màu trắng và trông lia tia như hoa của các loài tre trúc ( ).
Và bạn có biết, đây là một trong những cây thuốc quý của vùng rừng núi phía Bắc Việt Nam cũng như ở nhiều nước khác như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản?
Đặc điểm cây ngũ gia ba lá
Cây ngũ gia ba lá có tên khoa học là Acanthopanax trifoliatus, trong đó, trifoliatus có nghĩa là ba lá chét.
Giống với nhiều loại cây bụi khác, cây ngũ gia ba lá thường chỉ cao từ 1 – 7 m và có gai, sống dựa vào nhau hoặc vào các cây khác. Bạn có thể nhận dạng lá cây bằng cách xem số lá chét (đa phần là 3 lá), mép lá (có dạng răng cưa) và cuống lá (có gai).
Hoa ngũ gia ba lá
Hoa ngũ gia ba lá mọc thành từng cụm dạng tán và có nhiều tán ở ngọn nhánh, ngọn cây. Quả của cây nhỏ, tròn và hơi dẹt, khi chín thì màu đen và chỉ có hai hạt bên trong (2).
Công dụng làm thuốc của cây ngũ gia ba lá
Theo y khoa cựu truyền, rễ và lá cây ngũ gia ba lá có vị đắng, mùi thơm, tính mát và có nhiều công dụng như:
- Hoạt huyết hành khí.
- Thanh nhiệt, khư phong.
- Tán ứ, giảm đau, điều trị đau ngực, đau lưng.
- Trừ thấp, điều trị phong thấp.
- Làm giãn gân cốt, điều trị đau nhức khớp.
- Tiêu thũng, điều trị sỏi niệu đạo.
- Giải độc, điều trị vàng da và viêm túi mật.
- Điều trị cảm mạo, sốt cao.
- Điều trị đau bụng, đau dạ dày, đi tả, viêm ruột.
- Điều trị bạch đới, viêm tuyến vú (2).
Cách dùng : sắc uống từ 30 – 60 g dây.
Cây ngũ gia ba lá
Dùng ngoài da :
- Với trường hợp chàm, viêm mủ da, đòn ngã tổn thương và mụn nhọt ; bạn có thể giã nát rễ và lá cây tươi rồi đắp lên (hoặc nấu lấy nước, để nguội và rửa thẳng thớm).
- Với trường hợp ghẻ và ngứa da , bạn có thể lấy cành nhỏ nấu lấy nước rồi rửa hoặc tắm.
- Với trường hợp nứt kẽ chân và mụn nhọt , bạn có thể lấy rễ và lá cây ngũ gia ba lá (dùng tươi), giã nát cùng với hoa cúc trắng rồi đắp lên (2).
Ngũ gia ba lá
Thông tin thêm :
Vỏ cây ngũ gia ba lá cũng được biết đến với tác dụng bổ dưỡng. Trong dân gian, vỏ cây được nấu lấy nước uống để bổ cơ, tăng cường trí tưởng, điều trị liệt dương, con trẻ chậm lớn và một số bệnh phụ khoa (2).
Các nghiên cứu về cây ngũ gia ba lá
- Hoạt tính chống oxy hóa : Kết quả nghiên cứu cho thấy so với vỏ thân, rễ và vỏ rễ thì chiết xuất từ lá cây ngũ gia ba lá có hoạt tính chống oxy hóa mạnh nhất (nhờ chứa nhiều flavonoid và polyphenol) ( ).
- Tác dụng cải thiện nhận thức : Kết quả nghiên cứu trên chuột thí nghiệm cho thấy chiết xuất từ lá cây ngũ gia ba lá giúp cải thiện nhận thức (chuẩn y tác dụng làm giảm chứng thiếu hụt nhận thức và giảm trầm cảm) ( ).
- Hoạt tính chống viêm : Theo tùng san Food Science and Biotechnology , thân và lá cây ngũ gia ba lá có tác dụng chống oxy hóa và đặc biệt là chống viêm (nhờ nhiều hoạt chất, trong đó có axit chlorogenic) ( ).
- Hoạt tính chống ung thư : Theo tùng san Archives of Pharmacal Research , chiết xuất từ cây ngũ gia ba lá có tác dụng ức chế đáng kể các tế bào ung thư như SF – 268, MCF – 7, HepG2 và NCI – H460 ( ).
- 白簕花 , , ngày truy cập: 16/ 05/ 2021.
- Võ Văn Chi, tự vị cây thuốc Việt Nam , tập 2, NXB y học, HN, 2018, trang 321.
- Antioxidant Activity of Acanthopanax trifoliatus , , ngày truy cập: 16/ 05/ 2021.
- Ameliorative Effects of Acanthopanax trifoliatus on Cognitive and Emotional Deficits in Olfactory Bulbectomized Mice: An Animal Model of Depression and Cognitive Deficits , , ngày truy cập: 16/ 05/ 2021.
- Antioxidant and anti-inflammatory properties of Chinese ilicifolius vegetable ( Acanthopanax trifoliatus (L) Merr) and its reference compounds , , ngày truy cập: 16/ 05/ 2021.
- Terpenoid composition and the anticancer activity of Acanthopanax trifoliatus , , ngày truy cập: 16/ 05/ 2021.
